De oude strategie achter Israëls nieuwe orde in Gaza

Netanyahu, altijd ontwijkend, beschuldigde Lieberman van politieke sabotage met zijn uitspraak. Hij beweerde dat dergelijke lekken alleen maar Hamas helpen. ‘Op advies van veiligheidsambtenaren,’ zei hij, ‘hebben we clans in Gaza geactiveerd die tegen Hamas zijn. Wat is daar mis mee?’

Wie zijn die milities?

Die milities in Gaza zijn geen ideologische bewegingen, maar losse netwerken van smokkelaars en voortvluchtigen. De namen van hun leden zijn in Gaza bekend, niet als politieke actoren maar als roofdieren.

De meest beruchte was Yasser Abu Shabab, een drugsbaron uit Rafah, verveld tot commandant van de zogenaamde Popular Forces. Volgens de Israëlische krant Haaretz werkt zijn militie rechtstreeks samen met het Israëlische leger (IDF). Tijdens de genocide plunderden zijn mannen vrachtwagens met hulpgoederen in een “plunderzone” op slechts een paar honderd meter afstand van Israëlische soldaten.

Nu, onder het staakt-het-vuren, was zijn missie geëvolueerd van plunderen naar ontvoeren, intimideren en afpersen. Op zijn sociale media plaatste hij video's waarin hij pronkt met door Israël geleverde uitrusting en een gepantserd voertuig. Abu Shabab werd op 4 december vermoord in wat lokale bronnen omschrijven als een “intern conflict”. Zijn militie is nog steeds actief.

In Khan Younis wordt een andere militie geleid door Husam al-Astal, die beschuldigd wordt van de moord op de Palestijnse wetenschapper Fadi al-Batsh in Maleisië in 2018. Hij gaat prat op zijn ‘voortdurende communicatie’ met COGAT, de Israëlische militaire eenheid die toezicht houdt op de administratieve aangelegenheden in Gaza. In video’s biedt hij voedsel en elektriciteit aan in ruil voor loyaliteit – wel enkel na een een veiligheidscontrole, uit angst voor indringers.

Toen de Arrow Unit van Hamas enkele dagen voor het staakt-het-vuren een operatie tegen zijn troepen lanceerde, grepen Israëlische drones in om hem te beschermen. Zelfs de Israëlische COGAT-coördinator deelde de video van de aanval op zijn Facebook-pagina.

Verder naar het noorden opereren Ashraf al-Mansi en zijn “People's Army” openlijk in Beit Hanoun. Beelden die Sky News te pakken kreeg, tonen hoe het IDF de militie bevoorraadt met onder andere water, eten en benzine.

In het oosten van Gaza-Stad leidt Rami Heles de al-Shujaiya Popular Forces, in wat ooit een levendige wijk was voor ze met de grond gelijk gemaakt werd door een Israëlisch bombardement. Heles claimt in het openbaar dat hij onafhankelijk is van het IDF, maar Israëlische media hebben zijn directe logistieke banden met het leger aan het licht gebracht.

En op 20 november heeft een nieuwe militie van zich laten horen in Oost-Khan Younis, in het zuiden van Gaza. Deze militie wordt geleid door Shawqi Abu Nassira, een voormalig officier bij de veiligheidsdiensten van de Palestijnse Autoriteit. Op video's die op sociale media circuleren, is te zien hoe Abu Nassira een groep gemaskerde jongeren toespreekt en hun belooft Hamas te zullen bestrijden.

Deze vijf milities opereren binnen het grote deel van Gaza dat nu onder directe Israëlische controle staat, een zone die op IDF-kaarten met een gele lijn is gemarkeerd.

Volgens de Israëlische openbare omroep Kan hebben Israëlische ministers opgeroepen om iedereen in de buurt van die gele lijn neer te schieten. Tijdens een regeringsbijeenkomst vroeg minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir: ‘Waarom schieten we niet op een kind dat op een ezel rijdt?’ Dudi Amsalem, de contactpersoon van de regering bij de Knesset, het Israëlische parlement, antwoordde daarop cynisch: ‘Wie moet als eerste worden neergeschoten, het kind of de ezel?’

Er zijn ook milities buiten de gele zone, die krijgen geen bescherming. Zoals de Doghmush-clan, die wordt beschuldigd van de ontvoering en moord op de Gazaanse journalist Saleh al-Jafrawi. Dat gebeurde twee dagen nadat het staakt-het-vuren inging, tijdens een raid op de clan in de wijk Al-Sabra. VS-president Trump keurde die moorden goed: ‘Ze hebben een paar bendes uitgeschakeld die erg slecht waren. Erg, erg slechte bendes.’

Twee dagen later dreigde Trump dan ‘binnen te vallen en Hamas te vermoorden’ als het geweld zou voortduren. Deze verschuiving in zijn uitspraken sluit perfect aan bij de strategie van Israël om milities te trainen en onderhouden en Gaza permanent in puin te houden. 

Wederopbouw als beloning

Die logica wordt expliciet gemaakt door Trumps schoonzoon, Jared Kushner, architect van het zogenaamde New Gaza-initiatief, die voorstelt om alleen de gebieden onder Israëlische controle te heropbouwen. ‘Als dat kan worden gegarandeerd,’ zei hij, ‘kan de bouw van een “New Gaza”, een plek waar Palestijnen werk kunnen vinden, beginnen.’

De Israëlische minister van Defensie, Israel Katz, stelde op 18 oktober op X ronduit dat Israël meer dan de helft van Gaza zou bezetten en ‘streng toezicht houden op alle grensovergangen en de Philadelphi-corridor’. Volgens hem zou dit smokkel voorkomen en ‘de inzet van het IDF langs de gele lijn’ in stand houden. In de praktijk betekent dit: permanent toezicht op voedsel, hulp en bewegingsvrijheid.

Gaza zou onder een dergelijk plan verdeeld blijven: de ene helft herbouwd onder militair bewind en Israëlisch toezicht, de andere helft als een woestenij.

De speurhonden van Israël

De bevolking van Gaza laat zich niet voor de gek houden. De families van militieleiders Abu Shabab, al-Astal, al-Mansi en Heles hebben allemaal publiekelijk verklaard dat ze afstand van hen nemen en verklaren dat deze mannen ‘hun families of Palestina niet vertegenwoordigen’.

Muath, een journalist die nog steeds vanuit Gaza verslag doet, zei: ‘Ze zijn erger dan verraders. Ze hebben hulpgoederen gestolen terwijl wij honger leden. Ze zijn de speurhonden van de bezetter.’
Een andere Gazaan, Muhammed, voegde hieraan toe: ‘Er is geen heden en geen toekomst in Gaza, dat is wat Israël ons via deze milities duidelijk maakt.’ Beide mannen willen niet getuigen met hun volledige naam, uit angst voor de milities.

Van Rafah tot Gaza-Stad is de boodschap duidelijk: het dagelijks leven wordt vormgegeven door een bewind via de milities, waardoor burgers gevangen zitten tussen de bezetting en de macht van de milities.

Heersen via milities: een koloniaal patroon

Dit draaiboek is oud. Het werd opgesteld in Europa, getest in Afrika, verfijnd in het Midden-Oosten en het overleeft elke poging tot dekolonisatie als een vlek die niet weg te wassen is.

In Afrika ontdekten de koloniale machten al vroeg dat het vaak gemakkelijker en goedkoper was om via tussenpersonen te regeren dan om rechtstreeks te heersen. In wat later de Centraal-Afrikaanse Republiek zou worden, gaf de Franse koloniale staat lokale militieleiders macht. Ze bewapende hen en gaf hen de bevoegdheid om namens haar de orde te handhaven.

Toen de onafhankelijkheid kwam, verdwenen deze structuren niet; lokale machtsnetwerken bleven bestaan en de kolonie bleef voortbestaan via haar tussenpersonen. Israël imiteert die geschiedenis niet, maar zet ze voort.

De oorsprong van Israëls eigen militie

De ironie wordt nog groter wanneer we bedenken dat Israël zelf begon als een militie. Tijdens het Britse mandaat in Palestina zetten de Britse autoriteiten de Haganah in, een in 1920 opgerichte zionistische paramilitaire groep. Die diende als instrument om Palestijnen te onderdrukken die in opstand kwamen tegen zowel het koloniale bewind als de massale zionistische immigratie.

De Britten gaven de Haganah training in militaire tactieken en contraguerrillaoperaties. Met name de Britse officier Orde Wingate, zoals de krant Times of Israel hem noemde: de vader van de Israëlische strijdkrachten. Wingate leidde de Special Night Squads, een gezamenlijke Brits-Joodse strijdmacht die invallen deed in Palestijnse dorpen, waarbij methoden als preventieve aanvallen en collectieve straffen werden gebruikt. Later werden deze operaties de blauwdruk voor de militaire doctrine van Israël.

Uit de schaduw van de Haganah traden nog radicalere groeperingen: de Irgun en de Lehi (ook bekend als de Stern Gang). De Irgun, onder leiding van de toekomstige Israëlische premier Menachem Begin, keerde zich tegen de Britten zelf en richtte zich zowel op soldaten als burgers in hun streven naar een nieuwe staat Israël.

Twee leden van de Stern Gang vermoordden Lord Moyne, de Britse minister voor het Midden-Oosten, zo staat te lezen in een debatverslag van het Britse parlement van 9 november 1944.

En de Irgun bombardeerde op 22 juli 1946 het King David Hotel, waarbij meer dan negentig mensen omkwamen.

In 1948 vermoordde de Lehi graaf Folke Bernadotte, de VN-bemiddelaar en hoofd van het Zweedse Rode Kruis. Al Jazeera maakte in 2014 een documentaire over die moord, Killing the Count. Bernadotte had geholpen om 30.000 mensen uit de nazikampen te redden, een buitengewone humanitaire actie die bekend zou worden als de White Buses Campaign.

De Britse koloniale macht die ooit de zionistische milities had gevoed, werd gebeten en verdreven. Maar de milities bleven. Hun namen veranderden, maar hun methoden bleven dezelfde. Een aflevering uit 2024 van de documentairereeks The Big Picture door Middle East Eye laat zien hoe de Haganah, Irgun en Lehi opgenomen werden in het pas opgerichte IDF. Dat erfde niet alleen hun wapens, maar ook hun wereldbeeld: controle door fragmentatie, orde door overheersing.

Libanon als repetitie 

Vóór Gaza paste Israël de strategie van bewind via tussenpersonen buiten zijn grenzen toe in Libanon. Eind jaren 70 hielp het Israëlische leger bij de oprichting en bewapening van het Zuid-Libanese Leger (SLA), een christelijke militie die tot taak had te strijden tegen de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) en Libanese verzetsgroepen. 

Het SLA bemande controleposten, beheerde gevangenissen en riep in 1979 zelfs zijn eigen microstaat, Vrij Libanon, uit. Niemand erkende deze staat, behalve zijn beschermheer: Israël. In 1982 viel Israël Libanon binnen en belegerde het de hoofdstad Beiroet. Daarbij trad het SLA op als lokale ordedienst, een rol die zijn donkerste moment bereikte tijdens het bloedbad van Sabra en Shatila, waarbij ongeveer 3500 Palestijnen in die twee vluchtelingenkampen werden vermoord.

Een later vrijgegeven CIA-document bevestigde dat het voortbestaan van de SLA volledig afhankelijk was van steun van Israël, op het vlak logistiek, inlichtingen en financiën. Toen Israël zich in 2000 uiteindelijk terugtrok uit Libanon, stortte de militie van de ene op de andere dag in. Haar leider, Antoine Lahad, vluchtte naar Israël en vervolgens naar Parijs, waar hij vijftien jaar later in ballingschap stierf.

Van het Britse mandaat tot Libanon en nu Gaza: het script van Verdeel en Heers is nauwelijks veranderd. En het tragische is niet dat het verhaal zich herhaalt, maar dat de wereld blijft toekijken alsof ze het voor het eerst ziet.