Latino’s in de loopgraven van Oekraïne

‘Je mag er zeker van zijn dat de Russen beven als ze op een bataljon Colombianen stuiten. En weet je waarom? Omdat wij Colombianen niet vluchten. Ik heb landgenoten de dood zien inlopen, terwijl ze nog konden vluchten. Maar dat deden ze niet. Ze verkozen te sterven.’

Carlos Raul Veru Velasquez (35) is afkomstig uit een dorpje in het Colombiaanse departement Caldas. Sinds 2022 vecht hij in de Oekraïense loopgraven onder contract bij het Oekraïense leger. 

Velasquez denkt niet in slogans. Als er iets is wat hem definieert, is het zijn passie voor het leger. Die werd hem met de paplepel ingegeven, want zowat heel zijn familie heeft een militaire achtergrond. Velasquez diende negen jaar in het Colombiaanse leger waarbij hij jacht maakte op guerrillastrijders. In die periode vormde hij zich bovendien om tot een ware militaire allrounder. Hij verzamelde een rist certificaten zoals dat van valschermspringen, verkennen, sluipschutter, EHBO en een specialisatie in het gebruik van elektronische trackers.

Op een dag was Velasquez uitgekeken op het conflict in Colombia. ‘Er waren te weinig mogelijkheden om al mijn kennis in de praktijk om te zetten.’ Die puur militaire ambitie plantte een zaadje in z’n hoofd dat hem naar het buitenland dreef. De eerste tussenstop was een contract bij een privaat beveiligingsbedrijf. Daarna ging hij vechten in Afghanistan, Irak, Libië en Jemen.

Velasquez maakt er geen geheim van dat er ook een financieel aspect meespeelde. ‘Het Colombiaanse leger is geen vetpot, en in de jungle riskeer je je leven. Dat gebeurt ergens anders ook natuurlijk, maar daar levert het tenminste wat op.’

Grootleverancier van ijzervreters

De combinatie van militaire knowhow, terreinervaring én een laag loon maakt Colombiaanse soldaten gegeerd voor militaire opdrachten wereldwijd. ‘Op de internationale militaire markt is een Colombiaanse soldaat van onschatbare waarde. Wanneer een bedrijf rekruteert, gaat dat als een lopend vuurtje rond in onze legerbarakken’, zegt Velasquez.

‘Noem het mijn rechtvaardigheidsgevoel. Ik kon het niet aanzien dat die Russen zomaar een ander land binnenvielen. Ik ben direct naar Oekraïne vertrokken.’

Het maakt van Colombia al decennialang een grootleverancier van ijzervreters. Ze werken als huurlingen voor nationale legers, beveiligingsfirma’s, drugskartels en voor wie het maar wil. Eén van de meest spraakmakende voorbeelden van een Colombiaanse huurlingenactie was de moord op de Haïtiaanse president Jovenel Moïse in 2021. Het grootste deel van het moordcommando bestond uit Colombianen.

Velasquez’ keuzes zijn voor alle duidelijkheid legaal, er is niets strafbaars aan wat hij doet. Hij benadrukt ook dat zijn keuzes een ‘ethische’ kant hebben. Dat merkte hij vooral toen in 2022 de oorlog in Oekraïne begon en er iets klikte in zijn hoofd. ‘Noem het mijn rechtvaardigheidsgevoel. Ik kon het niet aanzien dat die Russen zomaar een ander land binnenvielen. Ik ben direct naar Oekraïne vertrokken.’

Vanuit zijn ethische oogpunt vindt Velasquez zichzelf geen huurling. ‘Noem me een internationale strijder, dat klinkt beter. En ik heb nooit tégen een verkozen regering gevochten. Ik ben geen bandiet’, benadrukt de man. ‘Daarom zou ik nooit voor de Russen kunnen werken.’

Het Colombiaanse Ministerie van Defensie lijkt niet wakker te liggen van soldaten die uitwijken naar het buitenland. In een reactie laat woordvoerder Sebastian Aristizábal weten dat het persoonlijke beslissingen van die soldaten zijn.

Cuba ontkent betrokkenheid

Halverwege 2023 gebeurden er twee zaken die de rekrutering van Cubanen door Rusland kunnen verklaren.

Op een populair YouTube-kanaal van een Cubaanse dissident verscheen eind augustus 2023 een interview met twee Cubanen. Ze vertellen hoe ze vanuit Cuba door het Russische leger gerekruteerd werden en naar het slagveld in Oekraïne zijn gestuurd. Ze zeggen meerderjarig te zijn, maar het lijken eerder bonenstaken die op de schoolbanken thuishoren.

Nog geen week na dit spraakmakende interview hackten Oekraïense activisten de mailbox van de Russische majoor Anton Perevoztsjikov. In zijn mailbox troffen ze maar liefst 198 Cubaanse paspoorten aan, en één Colombiaans. Ze behoorden toe tot min of meer vechtrijpe mannen, waarvan de jongste net 18 en de oudste 68 jaar was.

De hackers vonden ook uittreksels van contracten waarin een soldij van 2000 dollar per maand werd beloofd. Van zo’n bedrag gaat elk Cubaans hoofd tollen. Maar daar stopt de Russische gulheid niet. Wie een jaar gediend heeft, zou versneld recht krijgen op de Russische nationaliteit. Maar hier zit het venijn in de staart. Op het internet circuleren intussen berichten van gerekruteerde Cubanen. Na afloop van hun contract van een jaar zouden ze niet naar huis mogen terugkeren. ‘Nu we Russen zijn geworden, worden we verondersteld om te blijven strijden tot het einde. Ze laten ons niet gaan.’

De hacktivisten speelden de informatie door aan het Oekraïens internationaal platform InformNapalm, dat het prompt publiceerde.

In de nasleep van die twee gebeurtenissen volgt een wereldwijde mediastorm, inclusief een stortvloed aan reacties vanuit Cuba zelf. In video’s en berichten vertellen achtergebleven Cubanen over hun naar Rusland vertrokken zonen, neven en vrienden. De rode draad van die berichten gaat erover dat hun geliefden een contract in de Russische bouwsector beloofd zou zijn, wat de twee bonenstaken in het video-interview ook aanhaalden.

De Cubaanse regering reageerde als door een wesp gestoken. De minister van Binnenlandse Zaken, Lázaro Alberto Álvarez Casas, meldde algauw zeventien arrestaties uit wat beschreven werd als een ‘rekruteringsnetwerk’. Er werden geen namen genoemd, de minister benadrukte enkel dat ze allemaal een strafblad hadden.

‘Cuba maakt geen deel uit van de oorlog tegen Oekraïne’, klonk het nadien in een officiële mededeling. ‘Cuba heeft een uitgesproken, historisch onderbouwd standpunt tegen de inzet van huurlingen.’

Het is niet met zekerheid te achterhalen of de Cubaanse regering betrokken is bij de rekrutering. Toch lijkt het straf dat ze niet op de hoogte zou zijn van het plotse vertrek van, naar schatting, vele honderden burgers. Dat wordt ondersteund door enkele opmerkelijke feiten.

Zowel de Russische veiligheidschef Nikolaj Patroesjev als Buitenlandminister Sergej Lavrov bezochten in 2023 het Caraïbische eiland. Ze hadden er ontmoetingen met Raúl Castro en met Cubaans president Miguel Díaz-Canel.

In mei 2023 plaatste de Belarussische chef voor Internationale Militaire Samenwerking een bericht op X waarin het ging over ‘training van Cubaanse soldaten op Belarussisch grondgebied’, en ‘het bevorderen van de militaire samenwerking tussen Cuba en Belarus’.

Belarus is een hondstrouwe bondgenoot van het Russische regime.

De hoogste bieder

Inmiddels droomt Velasquez van een leven na de oorlog. Dat zal hij doorbrengen in Oekraïne, het land dat zijn hart veroverd heeft. Hij leerde er zijn huidige vrouw kennen en wil na de oorlog een positie in het Oekraïense leger innemen. ‘Op deze vlag achter mij ben ik verliefd geworden’, zegt hij terwijl hij wijst naar de Oekraïense tweekleur die aan de muur hangt.

‘Ik heb veel landgenoten gekend die voor de hoogste bieder werken, maar in een oorlog wil je zo iemand niet naast je. Dat is gevaarlijk.’

Zijn toekomstplannen klinken haast als een sprookje. Toch pleit Velasquez bij zijn landgenoten voor realisme. Hij streed zelf maandenlang in de hel van Bachmoet en raakte verschillende keren gewond. Hij vertelt over verschillende jonge kerels uit Brazilië en Colombia die op hun allereerste dag aan het front door Russisch vuur werden weggemaaid.

Er zijn honderden video’s van Colombianen in Oekraïense loopgraven te vinden. De meesten van hen verwijzen vroeg of laat naar het uitstekende loon. Je zou haast concluderen dat de ethiek van Velasquez uitzonderlijk is. MO* doorploegde tientallen video’s op zoek naar een ideologische reden voor deelname aan de oorlog, maar los van wat slogans (‘Slava Ukraini’) zijn die niet te vinden.

‘Ik heb veel landgenoten gekend die voor de hoogste bieder werken,’ zegt Velasquez. ‘Maar in een oorlog wil je zo iemand niet naast je. Dat is gevaarlijk.’

R.K. lijkt zo iemand te zijn. Op sociale media pronkt de Colombiaan graag met een Oekraïense aan z’n zijde, maakt hij uitjes naar het hinterland en drinkt bier met zijn strijdmakkers. Zijn feed lijkt bij momenten een promopagina van de Oekraïense toeristische dienst. Voor zover die nog bestaat, natuurlijk.

Af en toe laat hij het schild zakken. ‘Rust in vrede, kameraad’, eert de Colombiaan in een filmpje een gevallen landgenoot. ‘Je bent nu aan het rusten in de hemel, maar we zullen je nooit vergeten’, klinkt het over zwart-wit gemonteerde selfies van beide soldaten in de loopgraven. Hij sluit af met: ‘Leve Colombia, leve Oekraïne.’

De commentaren zijn zoals verwacht ambivalent. ‘Niet wanhopen, spoedig zullen jullie weer samen zijn’, klinkt het cynisch van een pro-Russische latino. Ook andere mensen nemen R.K.’s activiteiten op de korrel: ‘Wat doen jullie in een oorlog zo ver van huis? Heeft Colombia niets om voor te vechten?’ Maar er is ook steun. ‘Alleen echte mannen nemen de beslissing om de democratie te verdedigen.’

Even verderop in de commentaren vraagt iemand: ‘Hallo. Ontvangt het Oekraïense leger nog kandidaten?’