“‘Toekomstdruk’

‘Our eyes are on them’. In een kleine kamer, klinken deze woorden precies nog luider in mijn oren. Het is alsof ik de druk voel die op de schouders wordt gelegd van jonge volwassenen in Gulu, een stadje in Noord-Oeganda. De 50-jarige man die de woorden uitspreekt zit aan een tafel. De muur achter hem is bedekt met spandoeken en posters over het verleden, de twintigjarige oorlog in Noord-Oeganda en haar slachtoffers. Samen vormen ze een herdenkingsplaats. Of eerder: een informatief monument, naast de vele (im)materiële herinneringen die geketend zijn aan deze regio.

‘Them’, de echo vervaagt en krijgt een gezicht in mensen als Timi. Ze is 27 jaar oud, woont al heel haar leven in Gulu en is één van “hen”. Sinds het officiële einde van de oorlog in 2006 belichamen jonge volwassenen – “zij” – een postconflictgeneratie. Velen van hen hebben weinig levendige herinneringen aan de oorlog, maar toch bewandelen ze de sporen ervan.

Volgens mijn gesprekspartner van eerder zijn de ogen op deze generatie gericht. Ze kijken toe om te zien hoe zij de toekomst zullen vormgeven. Volgens hem bouwen “zij” de toekomst. Ik vraag me af hoe voelt het om die druk te dragen? Hoe voelt het om verwacht te worden een stad op te bouwen en te hervormen? Het zet me verder aan het denken: hoe collectief zijn die individuele “zij’s”?

Ooit was Gulu een dorp. Het transformeerde door de oorlog tot een stad. Het conflict in Noord-Oeganda tussen rebellengroep LRA en het Oegandese leger begon net na de staatsgreep van de huidige president Yoweri Museveni in 1986 en duurde tot 2006. Het werd gekenmerkt door de ontvoering en training van kinderen tot kindsoldaten. Intern verloren meer dan 1,8 miljoen mensen hun thuis en kwamen terecht in kampen, opgericht door de overheid, in de noordelijke regio en in Gulu zelf.

Na het officiële einde van de oorlog, keerden velen terug naar hun grond van voorheen. Door de lange duur van de oorlog kwamen veel vluchtelingen echter terecht in conflicten rond grondbezit. Anderen bleven in Gulu, waar ook veel ngo’s zich in omheinde complexen hadden gevestigd. Die ngo’s leverden tijdens het conflict vooral voedsel en medische hulp. Nadien veranderde hun focus naar de heropbouw van Gulu tot stad.

In de verte zie ik Timi al wandelen met haar gitaar in de hand. Ze heeft me uitgenodigd in de muziekstudio waar ze haar laatste nummer opnam. ‘Pegi paro’, zingt ze in het Acholi – haar stem vult de ruimte waardoor de eerdere woorden – ‘our eyes are on them’ – nu volledig uitdoven. Later legt ze uit wat het betekent: ‘het kan niemand iets schelen’. Ze vertelt me over dit lied. Het wringt met de eerdere uitspraak die de man me op het hart drukte. De toekomst is van hen, maar wie luistert naar haar?

Het is een lied over individualiteit. ‘Ik wil dat het lied hoop geeft’, zegt ze, ‘hoop aan mensen die zich ook zo voelen’. Het lijkt een brug naar collectiviteit.