“‘Hervestiging sneuvelt in het opbod naar ‘het strengste asiel- en migratiebeleid ooit’’

Het is woensdagochtend, 25 maart. Aan de ontbijttafel met mijn gezin ontvang ik een vroeg bericht van een collega. Geen tekst, alleen een link naar een artikel in De Standaard. Daarin kondigt minister van Asiel en Migratie, Anneleen Van Bossuyt, aan dat België het hervestigingsprogramma voor vluchtelingen stopzet.

Verstomming, anders kan ik het effect van die aankondiging niet benoemen. Niet alleen bij mijn collega, maar ook bij mij. En bij vele anderen om ons heen.

Hervestiging

Samen met partners in België, Italië en Litouwen werken we vanuit de Odisee hogeschool aan een project rond community sponsorship, een aanpak die hervestigde vluchtelingen ondersteunt in hun transitie naar onze samenleving.

Het voorbije jaar spraken we met hervestigde vluchtelingen, vrijwilligers, sociaal werkers uit het middenveld en overheidsdiensten en met beleidsmakers. Hun boodschap was unaniem: hervestiging is een waardevol en humaan migratiekanaal – en bovendien één van de weinige veilige en legale migratieroutes voor personen die nood hebben aan internationale bescherming.

Hervestiging biedt internationale bescherming aan vluchtelingen wiens leven, vrijheid, veiligheid of fundamentele rechten bedreigd zijn in het land waar ze hun toevlucht hebben gezocht. Het voorziet in de overplaatsing van deze mensen naar een ander land dat hun permanent verblijf verleent.

Het stopzetten van hervestiging werkt irreguliere migratie in de hand en zet de deur open voor uitbuiting en misbruik.

Hervestiging werkt als volgt: UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, selecteert kandidaten ter plaatse, op basis van kwetsbaarheidscriteria. Binnen die groep geeft het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) een selectie-advies voor de minister van Asiel en Migratie. Na akkoord van de minister voert Fedasil een medische en sociale intake en bereidt de betrokken voor op hun aankomst via een training. Door dit uitgebreid voortraject kunnen zij na aankomst in België de asielprocedure snel doorlopen.

De Europese Commissie promoot hervestiging als alternatief voor de vaak gevaarlijke routes die veel mensen op de vlucht nemen. Het is tegelijk een daad van internationale solidariteit met landen die grote aantallen vluchtelingen opvangen. En belangrijk: de kosten worden niet door België gedragen, maar via het Europees fonds voor Asiel, Migratie en Integratie (AMIF).

Sinds 2013 neemt België structureel deel aan hervestiging, goed voor gemiddeld 433 mensen per jaar – in totaal ruim 5200 mensen.

Spierballentaal

De beslissing van minister Van Bossuyt (N-VA) om het hervestigingsprogramma te stoppen, past in een bredere strategie van afschrikking en spierballentaal. Vorige week al kondigde ze aan dat België zogenaamde “ontradingscampagnes” voert in landen als Griekenland en Bulgarije via YouTube-video’s, websites en WhatsApp-kanalen. De boodschap: België zit vol, kom niet naar hier.

Een week later volgt nu het stopzetten van hervestiging, omwille van de ‘torenhoge illegale migratie’, aldus de minister. Van Bossuyt stelt dat hervestiging pas terug opgestart kan worden ‘als de illegale instroom stopt, de achterstand in dossiers weggewerkt is en het aantal opvangplaatsen in de overvolle centra vermindert.’

Daarbij verwijst ze letterlijk naar het regeerakkoord, maar zonder enige concrete indicatie over hoe of wanneer die voorwaarden vervuld zouden zijn. Het blijft volledig onduidelijk welke criteria worden gehanteerd om te bepalen wanneer het hervestigingsprogramma eventueel kan worden hervat.

De mythe van een humaan opvangbeleid

Het is dat ik geen koffie drink, anders had ik er mij ongetwijfeld in verslikt tijdens het beluisteren van haar interview bij De Ochtend op Radio 1, waarin ze zegt dat het stopzetten van het hervestigingsprogramma ingegeven is vanuit het streven naar humane opvang.

De huidige regering lijkt te streven naar een beleid dat zelfs onder de al lage standaard van humane opvang duikt.

‘Humane opvang?’ Dat de kwaliteit van de bestaande opvang vaak ondermaats is – met overbevolkte centra en onwaardige leefomstandigheden – is een politieke keuze. De zogenaamde asielcrisis is vooral een zelf gecreëerde opvangcrisis, waar België inmiddels al meer dan 10.000 keer voor veroordeeld werd.

De huidige regering pakt niet alleen trots uit met de voortzetting van onwettig beleid – alleenstaande mannen geen toegang tot asielopvang geven – maar ze lijkt nu ook te streven naar een beleid dat zelfs onder de al lage standaard van humane opvang duikt.

Volgens Van Bossuyt zorgt het schrappen van hervestiging ervoor dat ‘we wel opvang kunnen geven op een humane manier aan mensen die daar écht nood aan hebben.’ Laat dat nu net de toets zijn die centraal staat in het hervestigingsprogramma. Hervestiging ís net het beleidsonderdeel waar die toets van menselijkheid centraal staat: veilige selectie, degelijke voorbereiding, en begeleiding op maat.

Bovendien: initiatieven als hervestiging, maar ook andere legale en veilige routes, zoals humanitaire corridors, onderwijsprogramma’s (zoals EU-Passworld) en arbeidsmigratietrajecten (zoals Displaced talent 4 Europe), al dan niet gekoppeld aan community sponsorship, bieden niet alleen bescherming, maar zorgen ook voor opvang en begeleiding buiten het traditionele opvangnetwerk. In tijden van opvangdruk zouden dergelijke trajecten juist versterkt moeten worden, in plaats van beknot.

Symboolpolitiek

Gezien het beperkte aantal mensen dat via hervestiging naar België komt, kan ik me ook niet van de indruk ontdoen dat het hier grotendeels om een symbooldossier gaat. De motivatie achter deze beslissing lijkt minder te maken hebben met operationele of humanitaire noden, maar eerder politiek geïnspireerd te zijn — bijvoorbeeld als signaal naar de eigen achterban of in een poging om België als bestemming land zo onaantrekkelijk mogelijk te maken.

Hervestigde vluchtelingen niet meer naar België laten komen gaat niet plots zorgen voor het oplossen van de opvangcrisis. Wat het wél doet, is mensen de kans op bescherming ontnemen en bijdragen aan een samenleving waar migratie stelselmatig wordt geproblematiseerd.

De argumentatie rond het stopzetten van het hervestigingsprogramma hangt met haken en ogen aan elkaar. Wat wél overeind blijft, is de vaststelling dat we opnieuw een stap verder zetten richting een repressiever en minder menswaardig asiel- en migratiebeleid.

Na het beluisteren van de uitzending van De Ochtend blijft vooral dat pijnlijk duidelijk.