“‘Liever een hete herfst dan een sociaal kerkhof’

De kloof tussen de inkomsten en de uitgaven dreigt volledig te ontsporen. Tegen het einde van De Wevers termijn in 2029 kijken we tegen een gat van 39 miljard aan. Alle reeds bekokstoofde besparingen ten spijt, de verzamelde regeringsleden wetten hun messen weer. Een bijkomende operatie van 16,6 miljard euro is nodig om tegen 2030 naar de Europese norm te fietsen.

De EU schrijft immers voor dat landen als de bliksem hun begrotingstekort onder de drie procent van het vermaledijde bbp moeten brengen. Een saneringsoperatie, zo liet vicepremier en minister van Begroting, Vincent Van Peteghem, in de weekendkrant optekenen, die nodig is “om onze welvaartsstaat te beschermen”.

Van Peteghems voorzitter, CD&V-coryfee Sammy Mahdi, wil 100 miljoen euro halen door de fiscale aftrekbaarheid van het lidgeld voor vakbonden, werkgeversorganisaties en businessclubs af te schaffen. De vakbonden zijn er niet mee gediend, en zouden sowieso op 14 oktober al het werken staken tegen de besparingsdrang van De Wevers regering.

100 miljoen is trouwens een habbekrats. Hoog Sammy, kijk omhoog Sammy van Ramses Shaffy kent geen passendere toepassing. In plaats van het duurder maken van lidmaatschap van vakbonden – dankzij vakbonden en sociale strijd wisten we onze sociale zekerheid zoals we die kennen, op te bouwen – kunnen we niet beter een appel doen op de meest vermogenden en superrijken? De meerwaardetaks is een doekje voor het bloeden en dreigt met 500 miljoen euro in het beste geval amper geld op te brengen. Een vermogenstaks zou veel meer kunnen opbrengen, maar dat ligt voor de rechterzijde van de regeringspartijen te gevoelig.

Een belangrijke boosdoener van de begrotingsontsporing is de forse militarisering. De Wevers regering ging net als de andere NAVO-landen op de knieën en slikte zonder verpinken daddy Trumps eis om 5% van het bbp aan defensie te besteden. Europeanen blazen hun militair apparaat op en bouwen hun welvaartsmodel af.

De federale regering besliste in april 2025 om dit jaar nog de militaire uitgaven naar 2% van het bbp op te trekken, terwijl in het regeerakkoord pas voorzien was om dit tegen 2029 te doen. Het gevolg hiervan is dat de militaire uitgaven van 7,9 miljard euro in 2024 een jaar later 12,76 miljard euro bedragen, zo voorziet minister van Defensie Francken in de Strategische Visie Defensie 2025. Deze beslissing laat de begroting dit jaar maar liefst 4,86 miljard euro roder kleuren. De komende jaren is het nog net iets meer van dat.

We zijn opgeschoven naar een militaristische visie op veiligheid. Schrijnend hoe nu op internationale samenwerking bespaard wordt, terwijl we beter zouden samenwerken aan onze gezamenlijke uitdagingen. De sustainable development goals zullen we bijlange niet halen. We liggen op koers om tegen 2030 slechts 16% van de doelen te behalen, zo blijkt uit een rapport onder leiding van professor Jeffrey Sachs. Economische groei betonneren in SDG 8 was geen lumineus idee omdat het een echte transformatie in de kiem smoort.

Ook het planetair grensoverschrijdend gedrag loopt de spuigaten uit. De Planetary Health Check toonde in september 2025 voor het eerst zeven van de negen planetaire grenzen overschreden zijn. Oceaanverzuring heeft zich nu bij klimaatontwrichting, biodiversiteitsverwelking en dies meer geschaard.

Waar is het klimaat?

Op 5 oktober marcheert er alvast weer een klimaatmars door de Brusselse straten. Zorgwekkend hoe het klimaat wegdeemstert op de maatschappelijke agenda. Via via hoorde ik hoe 100 rijke Belgen met een gezamenlijk vermogen van 3 miljard – gemiddeld 30 miljoen per persoon – op een of andere investeringsconferentie samenkwamen. Het klimaat kwam op deze meeting helemaal niet aan bod. Het klimaat? Nu even niet, moeten deze casinokapitalisten gedacht hebben.

De klimaatspijbelaars zijn reeds afgestudeerd, maar intussen hebben verzekeraars hun rol van kanarie in de koolmijn met brio overgenomen. ‘Klimaatcrisis op koers om kapitalisme te vernietigen, waarschuwt topverzekeraar’, kopte The Guardian dit voorjaar. Verzekeraars luiden de alarmbel omdat voor hele regio’s onverzekerbaarheid dreigt. Verzekeraars zien het niet zitten om de mogelijke verliezen te dekken die eraan zitten te komen omdat het klimaat riskeert om hele regio’s met natuurbranden en de zondvloed van de kaart te vegen.

Ironisch hoe het kapitalisme eerst het klimaat versmoorde en nu het klimaat het kapitalisme zal slopen. Een studie gepubliceerd in het gerenommeerde tijdschrift Nature in 2024 schat dat de macro-economische schade van klimaatverandering tegen 2050 los van toekomstige emissiekeuzes een globaal inkomensverlies met zich meebrengt van 19%. Per jaar.

Met beleidsmakers die hun kop in het zand blijven steken, zullen er ongetwijfeld nog lijken uit de kast vallen. Hou je maar vast aan de takken van de bomen, want we zijn totaal niet klaar om deze verliezen op te vangen. De kolossale verliezen die in de pijplijn zitten, daartegen gaan we ons met alle militaire uitgaven niet kunnen verdedigen.

Waar we nood aan hebben, zijn massale publieke investeringen om de klimaatcrisis en de andere planetaire grensoverschrijdingen te bezweren. Aangezien de schade vele malen de benodigde investeringen om klimaatontwrichting te temperen overtreft, zou het de logica zelve moeten zijn. We zouden superrijken meer kunnen laten bijdragen – hun rijkdom groeit sneller aan dan we weten af te romen. Of de slordige 18 miljard euro subsidies die in België naar fossielen vloeien, schrappen. Onbegrijpelijk dat we deze niet aan banden leggen.

Of waarom slaan we geen twee vliegen in één klap met een vermogensbelasting op het aandeelhoudersbezit van de fossiele industrie om investeringen in meer toekomstgerichte sectoren naar ongekende hoogten te stuwen? In tegenstelling tot arbeiders en dokwerkers, die met hun fossiele wagen naar hun werk of de haven tuffen omdat het openbaar vervoer soms te wensen overlaat, hebben de allerrijksten die in fossielen blijven investeren wel een keuze waar ze hun geld in pompen. Moeten hun investeringen zo destructief en rampzalig zijn? Wordt het niet stilaan tijd voor hun miljarden om op hernieuwbare golf te surfen en zo lokaal, toekomstgericht en betekenisvol werk te laten boomen?

En een bijkomend voordeel: fossiel afkickbeleid levert een serieus veiligheidsdividend op, zoals ik in mijn vorige column schreef. Dankzij dit veiligheidsdividend kunnen we onze defensie-uitgaven terugdraaien omdat we de dictatoriale regimes, waartegen we ons willen beschermen, minder voeden.

(Lees verder onder de leestip)