Interview

Mensenrechtenverdediger Ahmad A. Awad over de gevolgen van de Amerikaanse plannen voor Jordanië

‘Het Gazaplan van Trump duwt ons honderden jaren terug in de tijd’

Samira Bendadi

17 februari 2025 • 10 min leestijd

De verklaringen van Trump over Gaza en de verhuis van Palestijnen naar de buurlanden deden veel stof opwaaien de voorbije week. In buurland Jordanië slaan ze in als een bom, zegt Ahmad A. Awad, directeur van de Jordaanse ngo Phenix Center for Economic and Informatics Studies. ‘Dit kan niet zo blijven doorgaan. Ooit zullen de machtsverhoudingen veranderen in het voordeel van het verzet.’

Donald Trump was eind januari nog maar net aan zijn presidentschap begonnen of hij lanceerde al een plan om komaf te maken met de huidige situatie in Gaza: hij wil de Gazastrook leegmaken en de bewoners onderbrengen in buurlanden Egypte en Jordanië. De Jordaanse koning Abdullah II, vorige dinsdag op bezoek bij Trump, heeft dat plan met zachte bewoordingen afgewezen. ‘Ik hou vooral rekening met de belangen van mijn land’, zei hij.

Trump en Elon Musk legden recent ook het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingshulp (USAID) stil voor minstens drie maanden. Ontwikkelingshulp is soft power in handen van rijke en machtige staten. In handen van Donald Trump dreigt het een zwaard van Damocles te worden.

De Amerikaanse president dreigde ermee om de financiële hulpkraan naar Jordanië en Egypte dicht te draaien. Met een bedrag aan Amerikaanse hulp van 1,72 miljard dollar in 2023 staat Jordanië op de vierde plaats in de lijst van ontvangende landen, na Oekraïne, Israël en Ethiopië. Egypte staat op de vijfde plaats. De Amerikaanse hulp houdt vooral verband met de samenwerkingsakkoorden die Jordanië met Israël heeft afgesloten. En de Amerikanen zijn ook militair aanwezig in het koninkrijk.

Zowel het idee van de verplaatsing van de Palestijnen als de dreiging om de hulp af te snijden zijn onaanvaardbaar, vindt Ahmad A. Awad. Awad is directeur van het Phenix Center for Economic and Informatics Studies, een mensenrechtenorganisatie in de Jordaanse hoofdstad Amman, met een focus op economische en sociale rechten. Op het moment van dit interview bevindt hij zich in New York.

Awad waarschuwt voor de gevolgen van de stopzetting van de Amerikaanse ontwikkelingshulp, en voor de gevolgen van het Gazaplan voor zijn land in het bijzonder. ‘Het plan is niet alleen om ethische redenen onaanvaardbaar, maar ook omdat het een gevaar is voor de stabiliteit van Jordanië en omdat het de hele regio in lichterlaaie kan steken.’

Directeur van het Phenix Center for Economic and Informatics Studies, Ahmad A. Awad.

Chantage van Trump

Hoe kijkt u naar de demarche van Trump om USAID te bevriezen?

Ahmad A. Awad: ‘Het stopzetten van buitenlandse hulp is op zich een groot probleem, nog afgezien van het feit dat Trump het gebruikt om politieke druk uit te oefenen. De bevriezing van USAID is een harde klap voor ontwikkeling in de hele wereld en brengt basisrechten van heel veel mensen in het Zuiden in het gedrang. Een stopzetting brengt bovendien de rol van internationale instellingen zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), kinderrechtenorganisatie Unicef, de Unesco en zelfs de Verenigde Naties zelf in gevaar.’

‘Daarnaast is omgaan met hulp alsof het een gunst is van de rijke landen in strijd met wat internationaal overeengekomen is. Ontwikkelingshulp wordt in het kader van de VN als een recht beschouwd, en niet als een gunst. Het is een plicht van de ontwikkelde landen ten aanzien van de landen van het Zuiden.’

‘De financiering van ontwikkelingshulp ligt vandaag lager dan wat internationaal overeengekomen is. Het was de bedoeling dat de meest ontwikkelde landen 0,7% van hun bruto nationaal product aan ontwikkelingssamenwerking zouden besteden, maar momenteel is dat slechts iets meer dan 0,3%.’

Welke impact heeft zo’n stopzetting op Jordanië?

Ahmad A. Awad: ‘Dreigen met het achterhouden van hulp als ons land niet akkoord gaat met de verplaatsing en de opvang van Palestijnen uit de Gazastrook, is een chantage van kolonialistische aard die ons honderden jaren terug in de tijd duwt. Deze dreigementen moeten teruggetrokken worden, en de financiering van de instellingen in het Zuiden moet zo snel mogelijk hervat worden.’

‘De hele wereld moet in opstand komen tegen deze duidelijk kolonialistische visie van de regering-Trump. Het is principieel onaanvaardbaar om hulp in te zetten als instrument om een bepaald beleid op te leggen dat in strijd is met de belangen van de ontvangende landen. Dat legt ook een grotere verantwoordelijkheid op de andere rijke landen in de wereld. Zij moeten in actie schieten.’

Wat kan er dan aan gedaan worden? En hoe kan een land als Jordanië zich verweren?

Ahmad A. Awad: ‘Jordanië kan zich verweren door verschillende wegen te bewandelen. De eerste weg is internationaal. Alle landen die getroffen worden door de bevriezing van de hulp, en de rijke en hoogontwikkelde landen in het bijzonder, moeten de krachten bundelen om druk uit te oefenen op de VS. Ze moeten dat soort beleid als onaanvaardbaar beschouwen en isoleren.’

‘Daarnaast moeten de ontvangende landen, en Jordanië is er één van, de eigen zelfredzaamheid vergroten en de afhankelijkheid van buitenlandse hulp verminderen. Op die manier kunnen ze het effect van mogelijke haperingen in het toekennen van ontwikkelingshulp beperkt houden.’

Kwetsbaar land

Hoe komt het dat Jordanië decennialang is blijven rekenen op buitenlandse hulp?

Ahmad A. Awad: ‘Dat is een kwestie van slecht beheer van de economische bronnen. In werkelijkheid is Jordanië een schoolvoorbeeld van overmatige afhankelijkheid van buitenlandse hulp bij het opmaken van zijn begrotingen en het opstellen van zijn ontwikkelingsprojecten.’

‘Spijtig genoeg bedraagt de hulp in de vorm van subsidies of leningen bijna 20% van de Jordaanse overheidsbegroting. Dit verhoogt onze kwetsbaarheid en maakt ons gijzelaars van internationale turbulenties. Zo is ons land het voorwerp geworden van chantage om politieke doelstellingen die indruisen tegen onze belangen.’

Jordanië krijgt ook militaire hulp van de VS. Hoe onafhankelijk kan het land op die manier nog zijn?

Ahmad A. Awad: ‘Een land dat dit soort financiering ontvangt, hypothekeert inderdaad de eigen nationale beslissing ten voordele van de kant die de hulp biedt. Dat verzwakt het land. Het is deze zwakte die het mogelijk maakt om in te grijpen in onze ontwikkelingsplannen.’

Heeft Jordanië de mogelijkheid om tegen de chantage van Trump in te gaan?

Ahmad A. Awad: ‘Uiteraard, het heeft verschillende mogelijkheden om dat te doen. Het kan dat om te beginnen doen door de relatie met de VS te herzien en door de afhankelijkheid van de Amerikaanse hulp op verschillende manieren te verminderen. We kunnen het tekort aan hulp dan compenseren door de strategie waarmee het algemene overheidsbudget wordt opgemaakt te herzien en door ons economisch beleid in een aantal sectoren te herbekijken en hervormingen door te voeren.’

‘Ons belastingsysteem is bijvoorbeeld niet rechtvaardig. Dat verklaart de grootschalige belastingontduiking en belastingontwijking in verschillende economische sectoren van het land. Dat moet worden aangepakt. Daarnaast moet de overheid een progressieve belasting opleggen. De hoge inkomens zouden meer belast moeten worden. Parallel aan deze maatregelen moeten de uitgaven beperkt worden en moeten overbodige bestedingen geschrapt worden.’

Dat zijn maatregelen die op de lange termijn effect kunnen hebben. Maar welke kaarten heeft Jordanië momenteel in handen?

Ahmad A. Awad: ‘Naast de bovenvermelde hervormingen kan ons land aan bevriende landen, Arabische landen en andere, vragen om het tekort te compenseren dat zou kunnen ontstaan door de afname van de hulp.’

Etnische zuivering

U spreekt over het economische luik, maar wat met de verplaatsing van de Palestijnen naar Jordanië die Trump voorstelt?

Ahmad A. Awad: ‘Trump probeerde de zogenaamde Deal of the Century op te leggen (een plan om de Israëlisch-Palestijnse kwestie op te lossen van begin 2020, tijdens zijn eerste ambtstermijn, red.) en nu probeert hij een massale volksverhuizing van de Palestijnen op te leggen. Dit is etnische zuivering, en dat is onaanvaardbaar. Het Jordaanse volk heeft al aangegeven dit soort overeenkomsten niet te accepteren, wat de kosten ook mogen zijn.’

‘Maar afgezien van het feit dat het om etnische zuivering gaat, vormt het plan van Trump ook een bedreiging voor Jordanië zelf. De Palestijnen naar Jordanië sturen, zal enorme politieke gevolgen hebben voor de toekomst en de stabiliteit van de Jordaanse staat.’

‘Dit zal de interne politieke situatie van Jordanië nog ingewikkelder maken, op het gebied van demografische diversiteit en bevolkingssamenstelling en ook wat betreft de zogenaamde identiteit. Jordanië heeft nu al een van de hoogste percentages immigranten en vluchtelingen ter wereld (in Jordanië wonen ongeveer 3 miljoen Palestijnen. Daarnaast zijn er volgens de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) ruim 730.000 vluchtelingen, voornamelijk uit Syrië, red.).’

Hoe cruciaal is de rol van Saudi-Arabië in deze kwestie?

Ahmad A. Awad: ‘De positie van Saudi-Arabië is doorslaggevend voor het al dan niet accepteren van deze deal. Het land heeft een uitstekende positie ingenomen door de verplaatsing van Palestijnen af te wijzen. Het benadrukt dat de relatie met Israël gekoppeld blijft aan het in staat stellen van het Palestijnse volk om zijn eigen staat op te richten.’

Wat zijn de gevolgen van de plannen van Trump en zijn verklaringen over Gaza?

Ahmad A. Awad: ‘Wat Trump nu zegt en wil doen, zal een hele regio doen ontvlammen. Het zal tot meer geweld leiden en meer dood en vernieling veroorzaken. Het geeft Israël vrij spel om de Palestijnen verder te onderdrukken.’

Saudi-Arabië spreekt nog steeds over de tweestatenoplossing. Maar de realiteit op het terrein is dat die oplossing niet meer mogelijk is, zeggen waarnemers.

Ahmad A. Awad: ‘Israël heeft alle wegen naar mogelijke oplossingen afgesloten. Zijn kolonialistische project wil het land inpalmen en de verplaatsing van een hele bevolking op gang brengen. Het wil geen tweestatenoplossing en ook geen éénstaatoplossing. Maar dit kan niet zo blijven doorgaan. Want zolang er kolonisatie is, zal er verzet zijn. Ooit zullen de machtsverhoudingen veranderen in het voordeel van het verzet.’

Word proMO*

Vind je MO* waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je van tal van andere voordelen.

Meer weten over proMO*lidmaatschap?

Je helpt ons groeien en zorgt ervoor dat we al onze verhalen gratis kunnen verspreiden. Je ontvangt vier keer per jaar MO*magazine én extra edities.

Je bent gratis welkom op onze evenementen en maakt kans op gratis tickets voor concerten, films, festivals en tentoonstellingen.

Je kan in dialoog gaan met onze journalisten via een aparte Facebookgroep.

Je ontvangt elke maand een exclusieve proMO*nieuwsbrief

Je volgt de auteurs en onderwerpen die jou interesseren en kan de beste artikels voor later bewaren.