Waarom Syriërs niet massaal terugkeren: geen werk, geen woning en geen spaargeld

De Noorse Vluchtelingenraad (NRC) ondervroeg meer dan vierduizend gevluchte Syriërs over hun toekomstplannen en ook honderden families die jaren na hun vlucht de terugkeer naar hun geboorteland hebben ondernomen.

Van de mensen die nu nog steeds in vluchtelingenkampen in het noordwesten van Syrië verblijven, zegt slechts 8% van de ondervraagden dat ze zinnens zijn om binnen de komende drie maanden terug te keren naar hun gebied van herkomst.

Voor zij die nog twijfelen of dat niet van plan zijn, blijken de grootschalige vernielingen, gebrek aan spaargeld, het ontbreken van basisvoorzieningen en banen de belangrijkste belemmeringen voor een terugkeer.

Leven in kampen

Het noordwesten van Syrië is momenteel een van de dichtstbevolkte regio's in Syrië. Het gebied is de nieuwe thuis voor ongeveer 3,4 miljoen mensen, velen van hen leven er in geïmproviseerde kampen.

‘Syriërs die we spraken, vertelden ons dat ze naar huis verlangen’, zegt Kathryn Achilles, verantwoordelijk voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika bij de NRC.

‘Maar dat verlangen om terug te keren wordt vertroebeld door de ijzingwekkende realiteit in Syrische steden en dorpen. Mensen die terugtrekken naar hun huizen en eigendommen, worden geconfronteerd met taferelen van platgegooide gebouwen, weggevaagde buurten, zwartgeblakerde huizen en minimale vooruitzichten op werk’, zegt ze. ‘Alhoewel velen van hen al jaren in kampen leven onder erbarmelijke omstandigheden, blijven ze voorlopig nog liever daar.’

Volgens Achilles zijn honderden dorpen en steden niet voorbereid op een massale terugkeer van mensen. ‘Syriërs die willen terugkeren moeten daarom ondersteund worden’, zegt ze.

Huis bezet

In de stad Homs sprak de NRC met families die na jaren van ontheemding onder druk waren gezet om terug te keren vanuit landen als Libanon.

Wie terugkeert, wordt er geconfronteerd met torenhoge prijzen op de lokale markten en stroomtekorten. Sommige gebieden krijgen amper 45 minuten elektriciteit om de acht uur, wat gevolgen heeft voor verwarming en de productiviteit van bedrijven die opnieuw willen opstarten.

Ook huisvesting is een probleem in belangrijke provincies en steden zoals Aleppo, Homs en Damascus. Van de ondervraagden zegt negen op de tien dat hun huizen volledig verwoest of onbewoonbaar zijn. In andere gevallen, ook bevestigd door waarnemers van de NRC, kwamen gezinnen aan in hun huis om te ontdekken dat het was ingenomen door andere gezinnen. Die moeten dan opnieuw vertrekken wat niet altijd even vlot verloopt bij gebrek aan voldoende huisvesting.

Door die schaarste stijgen de huurprijzen, waardoor uiteindelijk een risico op nieuwe ontheemding ontstaat en dat alles te midden van hoge werkloosheid en een economische crisis.

Zoektocht naar werk

Saer (35) is teruggekeerd naar zijn beschadigde woning in Homs, nadat hij tien jaar bij familie in Turkije had doorgebracht. Aan medewerkers van NRC vertelt hij blij te zijn om terug thuis te zijn, om de buren te zien en het land waar hij opgroeide. ‘Maar het is hartverscheurend om het huis in deze staat aan te treffen’, zegt hij. Hij schat dat er 30 tot 40 miljoen Syrische pond (ongeveer 3000 euro) nodig is voor reparaties, maar hij zit zonder inkomen. ‘We hebben werk nodig. Ik heb in Turkije als bouwvakker gewerkt. Ik heb mijn gereedschapskist meegenomen met de gedachte dat er banen beschikbaar zouden zijn, maar tot nu toe vind ik niets.’

NRC dringt er bij de internationale gemeenschap op aan om steun te voorzien in deze kritieke fase. Steun omvat onder meer middelen voor de heropbouw van huizen, scholen en ziekenhuizen, naast de aanleg van basisvoorzieningen zoals elektriciteit en waterinfrastructuur.

Verder voorziet de ngo ook in juridische bijstand die mensen bijvoorbeeld toegang geeft tot identiteitsdocumenten zodat zij hun huizen, grond- of eigendomsrechten opnieuw kunnen opeisen. ‘Dat is een cruciaal onderdeel van de wederopbouw’, aldus de NRC.