Zeewater dringt steeds vaker rivieren binnen

In estuaria, waar rivieren overgaan in de zee, zijn zoet en zout water voortdurend met elkaar in competitie. Maar door de klimaatverandering is het zoute water nu aan de winnende hand, stelt nieuw onderzoek van het Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek in achttien estuaria van over de hele wereld.

In 89 procent van de onderzochte estuaria blijkt er sprake van toegenomen “zoutintrusie”. Dat wil zeggen dat de zoutgrens verder landinwaarts schuift.

‘Dit is de eerste studie die op wereldschaal de gecombineerde effecten van veranderende rivierafvoer en zeespiegelstijging op zoutindringing onderzoekt’, zegt klimaatfysicus en projectleider Henk Dijkstra van de Universiteit van Utrecht. Samen met zijn team onderzocht hij de veranderingen in zoutindringing in achttien riviersystemen wereldwijd.

‘Tijdens droge periodes, wanneer rivieren minder water afvoeren, kan zout water dieper het land binnendringen’, zegt collega fysisch oceanograaf Huib de Swart. Dat is geen lokaal probleem, stellen de wetenschappers. Zoutindringing in rivieren vormt immers een bedreiging voor de beschikbaarheid van zoet water in kustgebieden wereldwijd – een probleem dat naar verwachting groter zal worden door klimaatverandering.

Zoet water

Uit de studie blijkt dat een afname van water in de rivieren de grootste klimaatgerelateerde bedreiging voor de beschikbaarheid van zoet water vormt de komende decennia. Verder wordt gevreesd dat tegen het einde van deze eeuw de bijdrage van zeespiegelstijging aan de toename van zoutindringing ongeveer twee keer zo groot zal zijn als die van het afnemende rivierwater.

De kans op zoutintrusie kan zo met een kwart toenemen en dat kan op termijn grote gevolgen hebben voor de landbouw en de natuur, want ook bossen kunnen zich moeilijker handhaven in een zoutere omgeving.

‘We moeten leren dat we zoet water niet onbeperkt kunnen blijven gebruiken zoals we nu gewend zijn’, onderstreept De Swart. ‘Drinkwatervoorzieningen zullen beter moeten worden beheerd door bijvoorbeeld water op te slaan in natte maanden en door grijs water, zoals regenwater, te gebruiken voor toepassingen als toiletspoeling en tuinirrigatie.’

Verder denkt hij dat de landbouw mogelijk zal moeten overschakelen op gewassen die beter tegen zout kunnen. ‘En ook bedrijven die grote hoeveelheden zoet water verbruiken, zoals de papierindustrie, zullen zich moeten afvragen of hun huidige werkwijze houdbaar blijft’, zegt hij.