“‘‘China wordt geloofwaardiger als wereldleider dan de VS of de EU’’

China slaagde er vorige week in een resem topleiders samen te brengen op de bijeenkomst van de Shanghai Cooperation Organisation in Tianjin. Het zal nog moeten blijken hoe de nieuwe wereldorde, die de deelnemers de voorbije dagen zegden te vertegenwoordigen, eruit kan zien. Wat betekent een inclusievere wereldorde immers voor autoritaire leiders als de Russische president Vladimir Poetin, de Chinese president Xi Jinping en de Indiase minister-president Narendra Modi? Wat is effectief multilateralisme met een land als Rusland, dat andere landen binnenvalt?

Het theater en de pompeuze verklaringen laten we dus beter voor wat ze zijn, interessanter is het om na te gaan waarin die landen investeren. En dan zijn er opmerkelijke vaststellingen te doen. China en India, die per hoofd van de bevolking veel armer zijn dan de Verenigde Staten en de Europese Unie, besteden een groter deel van hun bbp (respectievelijk 3 en 2,5 procent) aan de energietransitie dan de EU en de VS, die elk maar 1,5 procent investeerden.

China en India nemen duidelijk wél hun klimaatverantwoordelijkheid op.

Nochtans is in het kader van het klimaatverdrag van de Verenigde Naties afgesproken dat de rijke landen en ontwikkelingslanden een gemeenschappelijke, maar verschillende verantwoordelijkheid hebben voor de klimaatverandering. De rijke landen moeten dus meer doen, maar dat doen ze niet. China en India nemen duidelijk wél hun klimaatverantwoordelijkheid op. Dat alles maken we op uit het rapport World Energy Investment 2025 van het Internationale Energieagentschap (IEA), een hoofdzakelijk westerse organisatie.

Vervuilende steenkool

Dat plaatst wel meer zaken op hun kop. De EU gaat door voor een mondiale klimaatleider en een eerder zwakke speler inzake defensie. Dat klopt ook als je kijkt naar de reductie van haar CO 2-emissies - de EU besteedde een deel van haar industrie uit aan China, en wat hier bleef, draait nog maar zelden op vervuilende steenkool - en naar de beperkte Europese slagkracht inzake defensie.

Het beeld verandert evenwel sterk als je kijkt naar de Europese investeringen op beide gebieden. Als het gaat om de energietransitie is China afgetekend koploper. In 2024 besteedde het haast twee keer zoveel als de EU (557 miljard euro tegenover 346 miljard euro): vorig jaar was China goed voor de helft van alle zonnepanelen en windmolens die in de wereld geïnstalleerd werden. Wat meer is: China besteedt twee keer zoveel aan zijn energietransitie als aan zijn defensie (274 miljard euro).

In de VS ligt die verhouding net omgekeerd: met 827 miljard euro besteedde dat land vorig jaar meer dan twee keer zoveel aan defensie als aan de energietransitie (365 miljard euro). Daarmee zitten de VS in hetzelfde kamp als de landen van het Midden-Oosten, die gemiddeld drie keer zoveel uitgeven aan bewapening als aan de energietransitie. Rusland besteedde 130 miljard euro aan zijn oorlogseconomie en een verwaarloosbaar bedrag aan de energietransitie.

Rabiate klimaatontkenner

Verbazender is dat ook de EU in 2024 al bijna evenveel uitgaf aan defensie (326 miljard euro) als aan haar energietransitie. De defensie-uitgaven stegen in de EU tussen 2021 en 2024 met 30 procent. Ondanks die enorme bestedingen is de EU kennelijk niet in staat zich te verdedigen zonder Amerikaanse hulp.

De EU zal beduidend meer investeren in defensie en dat gaat wellicht ten koste van de klimaatinvesteringen.

Wereldwijd ging in 2024 meer geld naar wapens (2.353 miljard euro, cijfers van het Stockholm Instituut voor Vredesonderzoek Sipri) dan naar de energietransitie (1.924 miljard euro). Het staat vast dat die tendens zich dit jaar voortzet. De EU zal beduidend meer investeren in defensie en dat gaat wellicht ten koste van de klimaatinvesteringen. Je kunt een euro maar een keer uitgeven. De VS van hun kant maken intussen een heuse klimaatrepressie mee: president Donald Trump is een rabiate klimaatontkenner en doet er alles aan om de door zijn voorganger Joe Biden versterkte energietransitie af te remmen.

Daarbovenop komen, vooral in de VS, massale investeringen in datacentra voor artificiële intelligentie (AI). Het succes van ChatGPT heeft een heuse boom veroorzaakt in het soort AI dat massaal veel energie nodig heeft. In 2025 zouden vier grote Amerikaanse techbedrijven (Microsoft, Google, Amazon en Meta) liefst 750 miljard besteden aan datacentra voor AI. Nu al zou AI 4 procent van de stroom opeisen in de VS, een deel van die stroom zal zeker van fossiele energie komen. Bovendien kan de stroomhonger van AI haast niet anders dan de voor het klimaat noodzakelijke elektrificatie van energie-intensieve sectoren als staal of chemie in de weg lopen. China investeert uiteraard ook in AI, maar efficiënter en zuiniger.

Geen groene engel

China is natuurlijk geen groene engel: het land stoot nog altijd een derde van alle CO₂ op de planeet uit. Daar staat wel tegenover dat het in veel industriesectoren goed is voor de helft van de wereldproductie. En ja, China dumpt via zijn digitale platformen ook massaal goedkope rommel in Europa. Maar het is er in twintig jaar tijd wel in geslaagd zijn immense groeimachine veel sterker af te stemmen op groene producten die mee de toekomst zullen vormgeven.

En de cijfers zijn wat ze zijn: China investeert bij wijze van spreken meer in windmolens dan in wapens. Wie zorg draagt voor het klimaat, draagt zorg voor de wereld. Klimaatstabiliteit is een globaal publiek goed waar iedereen beter van wordt: China en India, de twee grote opkomende landen, doen er grotere inspanningen voor dan de rijke landen, inclusief de EU.

Het heeft iets decadents dat de rijkste landen een kleiner deel van hun bbp aan klimaat besteden dan India en China, en meer of evenveel investeren in defensie. China heeft letterlijk alles (zonnepanelen, windmolens, batterijen, elektrische voertuigen, kredieten ...) in huis om het Globale Zuiden te begeleiden naar een klimaatvriendelijkere economie. Als het dat effectief doet, worden Xi's uitspraken over China als ecologische beschaving iets meer dan holle woorden.

Vergeleken daarmee komt de klimaatontkenning van Trump over als onverantwoordelijk. Zijn geklaag dat de VS benadeeld worden lijkt op het gezeur van een verwend kind: het World Investment Rapport 2025 van de Unctad leert dat in 2024 geen enkel land ook maar bij benadering zoveel buitenlandse investeringen mocht verwelkomen als de VS - per inwoner twee keer zoveel als de EU en vijftig keer zoveel als Afrika. Als diezelfde VS vervolgens met tarieven alle gemaakte handelsafspraken wegvegen, en de EU onderdanig en opportunistisch een dealtje voor zichzelf uit de brand sleept, terwijl China wel zelfzeker inging tegen de tarievenvloed van Trump, versterkt dat de Chinese positie.

Anders dan de EU lijkt China echt op te komen voor internationale regels. De EU verliest met zijn gevlei ten aanzien van Trump (en zijn getalm inzake Gaza) aan geloofwaardigheid. Dat alles verklaart waarom China voor steeds meer landen in het Globale Zuiden een geloofwaardiger wereldleider wordt dan de VS (en de EU). “Sign o' the times”, zong Prince.