“‘‘Hoe Trump de stekker uit globale gezondheidszorg trok en waarom dat ons allemaal zou moeten verontrusten’’

De Verenigde Staten stonden decennialang aan de frontlinie van wereldwijde volksgezondheid. Met initiatieven zoals PEPFAR (President’s Emergency Plan for AIDS Relief), USAID en het Demographic and Health Surveys (DHS) Programma investeerde het land miljarden in gezondheidszorgsystemen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Maar onder de Trump-administratie werd deze erfenis zonder pardon stopgezet. 

Waarom het DHS-programma zo essentieel is

Het DHS-programma is misschien niet breed bekend, maar het belang ervan valt moeilijk te overschatten. Al meer dan 40 jaar levert het essentiele gezondheidsdata voor wetenschappers, beleidsmakers en internationale gezondheidsorganisaties. Dankzij deze data weten overheden waar malaria-uitbraken het hevigst toeslaan, hoe hoog vaccinatiegraden zijn en waar ondervoeding een acuut probleem vormt. Voor veel lage- en middeninkomenslanden is de DHS vaak de enige betrouwbare bron voor dit soort gegevens.

De beslissing om de financiering hiervan stop te zetten lijkt misschien een ver-van-ons-bed-show, een administratieve besparing zonder onmiddellijke gevolgen. Maar in werkelijkheid brengt dit een schokgolf teweeg die de kern van de mondiale gezondheidszorg treft.

Concreet betekent dit dat onderzoeken die gepland stonden voor 2025, bijvoorbeeld in Togo en de Filipijnen, per direct worden stilgelegd. Maar ook lopende onderzoeken blijven onafgewerkt. In Nigeria, Congo en Ethiopië werd recent nieuwe data verzameld, maar zonder verdere financiering blijven de rapporten in de lade liggen. In Congo bijvoorbeeld, dateert de laatste DHS-enquête van 2013. Een nieuwe studie zou eindelijk een actueel beeld van de volksgezondheid moeten schetsen, maar nu blijft het beleid blind varen op tien jaar oude gegevens.

En het stopt daar niet: zelfs toegang tot reeds verzamelde historische gezondheidsdata wordt aan banden gelegd. Onderzoekers en beleidsmakers kunnen sinds begin dit jaar niet meer aan de reeds gepubliceerde datasets. Een ramp voor gezondheidsorganisaties en overheden die langetermijntrends monitoren om beleid uit te stippelen. De boodschap die te lezen valt op de website: “We ask for your patience.”Maar tijd en geduld zijn een luxe die we ons in dit geval simpelweg niet kunnen veroorloven.

America First ten koste van wereldgezondheid

Dit is geen losstaande beslissing. Het past in een een bredere strategie van de Trump-administratie waarin wetenschap, internationale samenwerking en solidariteit systematisch worden ondergraven onder het mom van America First. Het officiële argument is kostenbesparing, maar dat is misleidend. In werkelijkheid is het politieke symboliek ten koste van miljoenen levens.

De ironie is dat de VS zich met deze beslissing niet veiliger, noch rijker maakt. Integendeel. Epidemieën houden zich niet aan landsgrenzen, en een slecht gemonitorde uitbraak van een besmettelijke ziekte zoals mPOX kan zich snel verspreiden. De recente coronapandemie heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe snel gezondheidscrisissen zich wereldwijd ontwikkelen. Daarbij gaan zulke humanitaire crisissituaties vrijwel altijd gepaard met migratiestromen en toenemende geopolitieke instabiliteit. En wanneer dat gebeurt, zal de VS uiteindelijk véél meer moeten betalen. 

Hoe nu verder?

Met dertig internationale gezondheidswerkers, beleidsmakers en onderzoekers hebben we daarom een oproep gelanceerd om deze beslissing onmiddellijk terug te draaien. Op korte termijn is het cruciaal dat lopend onderzoek wordt voortgezet. Het stopzetten van deze onderzoeken (in 25 landen!) betekent niet alleen een gigantische verspilling van middelen en expertise, maar ook een vertrouwensbreuk met de internationale gemeenschap.

Op lange termijn moeten we lessen trekken uit deze crisis. De afhankelijkheid van Amerikaanse financiering maakt het mondiale gezondheidssysteem kwetsbaar. Lage- en middeninkomenslanden moeten de kans krijgen om eigen, duurzame data-systemen op te bouwen. Dit betekent een fundamentele verschuiving van expertise en middelen, zodat landen zelf hun gezondheidsdata kunnen beheren—zonder afhankelijk te zijn van de politieke grillen van Washington.

Want laten we eerlijk zijn: dat de volksgezondheid van een continent met 1,3 miljard mensen afhankelijk is van de willekeur van één man in het Witte Huis, is ronduit absurd. Door deze beslissing worden de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDGs) nog onbereikbaarder. De boodschap is duidelijk: Washington ziet mondiale gezondheidszorg niet langer als een prioriteit. Afrika betaalt de rekening.