“‘‘Laat ons het conflict in de Westelijke Sahara niet vergeten’’

Aan de oorlog in Gaza wordt meer dan terecht ontzettend veel aandacht besteed, net zoals aan de oorlog in Oekraïne. Minder aandacht gaat naar Soedan, Oost-Congo en nog veel minder aandacht gaat naar schijnbaar volledig vergeten conflicten.

Zo’n vergeten brandhaard is het al vijftig jaar durende conflict om de Westelijke Sahara tussen de oorspronkelijke bevolking, de Sahrawi’s, vertegenwoordigd door het Polisariofront en het koninkrijk Marokko.

Toch hebben we er allemaal mee te maken. Veel verse groenten en fruit op ons bord komen immers uit de Westelijke Sahara (zoals ook uit de bezette gebieden van Palestina).

De Westelijke Sahara was een Spaanse kolonie. In 1973 kwam de bevolking in opstand tegen de Spaanse kolonisatie en creëerde het Polisariofront. In 1975 droeg Spanje in de illegale akkoorden van Madrid het bewind over de Westelijke Sahara over aan Marokko en Mauritanië. Marokko organiseerde de ‘Groene Mars’ en bezette het gebied militair.

Zowel de VN als het Internationaal Hooggerechtshof oordeelden dat Marokko geen banden had met de Westelijke Sahara omdat het niet-autonoom is. Dat wil zeggen dat Spanje nog altijd de verantwoordelijkheid draagt voor de dekolonisering ervan en erop moet toezien dat de bevolking van de Westelijke Sahara haar recht op zelfbeschikking kan uitoefenen en dus onafhankelijk is van Marokko.

Vanaf dan zette het Polisariofront de strijd verder tegen deze twee buurlanden. In 1979 trok Mauritanië zich terug uit dit akkoord en nam Marokko in het zuiden de bezetting door Mauritanië over. Het Marokkaanse leger bouwde een 2.700km lange muur door het grondgebied van de Westelijke Sahara en legde er meer dan 6 miljoen anti-persoonsmijnen.

Ongeveer één vijfde van het grondgebied, ten oosten van deze muur, bleef in handen van de DARS, de Democratische Arabische Republiek Sahrawi, bestuurd vanuit de Sahrawi-vluchtelingenkampen die zich, na een bestoking met napalm en witte fosfor, noodgedwongen hadden geïnstalleerd op Algerijns grondgebied.

De oorlog duurde tot in 1991 toen een vredesakkoord werd gesloten tussen Marokko en het Polisariofront, onder de auspiciën van de Verenigde Naties met als einddoel een referendum van zelfbeschikking van het Sahrawi-volk.

Het staakt-het-vuren, als eerste fase van het vredesproces is tot vandaag nagenoeg het enige van het vredesplan dat gerealiseerd werd. Het referendum is er nog altijd niet gekomen ondanks het feit dat het recht op zelfbeschikking ieder jaar herhaald wordt in VN-resoluties.

Maar er is nog meer aan de hand en de parallellen met Israël worden steeds duidelijker.

Een eerste raakpunt met Israël

Naast Israël is Marokko het tweede mediterrane land dat een associatieakkoord heeft met de Europese Unie. De handels-, landbouw en visserij akkoorden die in dit kader werden en worden afgesloten zijn illegaal. Europese landen en bedrijven roven via Marokko de natuurlijke rijkdommen van de Westelijke Sahara op illegale wijze leeg.

Al tien jaar lang legt het Polisariofront de ene klacht na de andere neer bij het Europees Hof van Justitie. De beweging won elk van deze klachten. De laatste eind vorig jaar. Op 4 oktober 2024 heeft de Hoge Kamer van het Europees Hof van Justitie de in 2021 ingediende beroepen van de Europese Commissie en de Raad van de EU volledig verworpen en de associatieovereenkomsten tussen de EU en Marokko, zoals ondertekend in 2019, nietig verklaard.

De reden is dat elke handelsovereenkomst over de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen moet worden gesloten met de instemming van het Sahrawi-volk. Op deze manier wordt ten eerste het recht op zelfbeschikking van het Sahrawi-volk bevestigd. Ten tweede wordt hiermee aangegeven dat de Westelijke Sahara een niet-autonoom gebied is en dus los staat van Marokko. En ten slotte heeft het Polisariofront de bevoegdheid om namens het Sahrawi-volk procedures aanhangig te maken bij Europese rechtbanken.

Het Hof oordeelde bijvoorbeeld dat meloenen en tomaten uit de Westelijke Sahara, het land van herkomst moeten vermelden volgens de EU-regelgeving. Ondanks alle pogingen van de Europese Justitie proberen de Europese Raad en Commissie telkens weer de beslissingen van het Europees Hof van Justitie naast zich neer te leggen of zo te verdraaien dat de handel als ‘business as usual’ kan blijven doorgaan.

De exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen van de Westelijke Sahara is niet verminderd, integendeel. In de regio Dakhla, waar de toegang tot drinkwater een voortdurende strijd is, ontwikkelt Marokko technologische, toeristische en agrarische megaprojecten die astronomische hoeveelheden water verbruiken en een ernstige bedreiging vormen voor de watervoorziening van de Sahrawi bevolking.

Een tweede raakpunt met Israël

Marokko ontwikkelt zijn betrekkingen met Israël in het kader van de Abrahamakkoorden op alle gebieden. Er zijn economische samenwerkingsovereenkomsten getekend op het gebied van investeringen, landbouw, water, toerisme, energie, technologie en telecommunicatie.

Volgens SIPRI werd duidelijk dat Israël de derde grootste wapenleverancier van Marokko is geworden, na de Verenigde Staten en Frankrijk. De militaire alliantie tussen Marokko en Israël heeft noch vrede, noch veiligheid, noch diplomatie als doelstellingen. Het is een alliantie voor territoriale overheersing, ten nadele van het Sahrawi-volk en het Palestijnse volk.

Hoe verschillend de relaties ook zijn tussen enerzijds de EU en Israël en anderzijds de EU en Marokko, er zijn wel degelijk parallellen. Europa sloot associatieakkoorden met de twee landen rond de Middellandse Zee die een ander land, een ander volk militair bezetten, de mensenrechten op grote schaal schenden, de rijkdommen van die grondgebieden wegroven en er alle profijt uit halen. Ondanks alle hoogdravende woorden en het kloppen op de eigen borst, drijft Europa handel met die landen en weigert Europa de eigen wetgeving en regels te handhaven.

Europa is medeplichtig aan de genocide in Gaza en het in de vergeetput stoppen van de gehele bevolking van de Westelijke Sahara. Er kan immers economische winst of macht mee behaald worden.

België doet niet beter, gelet op het zwakke Gaza-akkoord van onze regering, het volledig afbouwen van alle hulp aan de Sahrawi-vluchtelingen en het zwijgen over de schendingen van de mensenrechten in de beide bezette gebieden en het binnenlaten van alle producten zonder de vermelding ‘origine Palestina of Westelijke Sahara’.