“‘‘Wie vandaag stemt met extreemrechts, verliest morgen het morele gezag om zich democraat te noemen’’

De stemming donderdag in het Europees Parlement over de zorgplichtwet was een mokerslag voor iedereen die gelooft in een eerlijke, duurzame economie. Onder druk van grote bedrijven, Qatar, de VS en partijstrategen werd de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) — de wet die grote bedrijven verantwoordelijk moet houden voor mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun ketens — uitgehold.

De christendemocratische EVP-fractie leidde de charge. Bij extreemrechts vonden ze de steun die ze nodig hadden om te doen wat voor alle andere partijen in het centrum onaanvaardbaar was: grote bedrijven ontslaan van klimaatverplichtingen en de toegang tot rechtspraak voor slachtoffers van wangedrag door bedrijven moeilijker maken.

Met zijn bewering dat EVP dit doet ‘los van andere partijen, laat staan van de extremen’, probeert Wouter Beke het licht van de zon te ontkennen. Laten we even stilstaan bij wat hier gebeurt. EVP kiest bewust voor een afbraakpolitiek die geen steun vindt bij pro-Europese, democratische partijen in het centrum. Een agenda waarbij ze moeten rekenen op groepen die – om het met de woorden van Wouter Beke, Liesbeth Sommen en Pascal Arimont zélf te zeggen – ‘Europa willen doen terugkeren naar het Europa dat aan de grondslag lag van de Wereldoorlogen’, die ‘staan voor een antisociaal Europa’ en ‘fundamenteel onverenigbaar’ zijn met christendemocratische overtuigingen. Hun belofte om niet met extreemrechts samen te werken bleef gisteren dode letter.

De EU gooit haar geloofwaardigheid te grabbel als wereldspeler die mensenrechten en duurzaamheid hoog in het vaandel voert.

Ook Hilde Vautmans, EU-parlementslid voor Open-Vld, koos ervoor om zich, zelfs tegen haar fractie in, aan te sluiten bij de rechtse en extreemrechtse meerderheid. Dat deed ze ‘met volle overtuiging’, zo schrijft ze zelf, omdat we ‘het klimaatprobleem echt niet oplossen met meer papierwerk’. Is er iemand die gelooft dat internationale bedrijven met duizenden werknemers en een miljoenenomzet geen plan nodig hebben en beter op buikgevoel ‘iets rond het klimaat’ doen? De karikatuur die ze maakt is grotesk, zeker wanneer je weet dat de Europese Centrale Bank, en honderden investeringsfondsen en bedrijven al waarschuwden dat het terugschroeven van rapportering en klimaatplannen de investeringen in een duurzame transitie bemoeilijkt en de basis voor de economische en duurzaamheidsdoelstellingen van de EU ondergraaft.

De ironie wil dat wat vandaag verpakt wordt als ‘vereenvoudiging’ net het omgekeerde bereikt. Het schrappen van de EU-wijde regels voor burgerlijke aansprakelijk zou betekenen dat zowel bedrijven als slachtoffers een lappendeken van 27 verschillende nationale systemen moeten navigeren. Dat leidt tot meer onzekerheid over de van toepassing zijnde regels en ondermijnt een gelijk speelveld voor bedrijven, iets waar ook bedrijven en juridische experten al voor waarschuwden.

De prijs van politieke getouwtrek

Door de zorgplichtwet te ontmantelen, ondermijnt het Parlement de bescherming van miljoenen mensen wereldwijd die vandaag werken in onveilige omstandigheden, zonder leefbaar loon. Het geeft ook een cruciale hefboom voor milieubescherming en klimaatactie op, terwijl ondertussen wereldleiders op de COP30 bijeenkomen. Kortom, de EU gooit haar geloofwaardigheid te grabbel als wereldspeler die mensenrechten en duurzaamheid hoog in het vaandel voert.

Maar de uitholling is nog niet definitief. Onderhandelaars – of ze nu de Commissie, het Parlement, of de lidstaten vertegenwoordigen – krijgen nog een laatste kans om een andere koers te kiezen, die tot een effectieve wetgeving kan leiden en die de Europese waarden niet verraadt. Ondertussen kan het Parlement de schade opmeten: blijft de centrummeerderheid in andere dossiers wel intact, of bepaalt EVP met extreemrechts vanaf nu de beleidskoers?

Wat moeten burgers denken van politici die niet langer doen waarvoor ze verkozen zijn? Want burgers, vakbonden én veel vooruitstrevende bedrijven zijn wél vragende partij voor sterke duurzaamheidsmaatregels. Die vraag negeren, is meer dan een beleidskeuze — het is een breuk met de samenleving zelf. Het is tijd dat partijen en politici rekenschap afleggen. Wie vandaag “met tegenzin” meestemt met extreemrechts, verliest morgen het morele gezag om zich democraat te noemen.