‘We zijn al bezig met plannen naar Mars, terwijl we over onze Noordzee nog maar weinig weten’

Het Belgische deel van de Noordzee strekt zich uit van de 65 kilometer lange kustlijn tot 87 kilometer de zee in. Maar het hele gebied reikt van de ondiepe Noord-Franse en Belgische kust tot aan de diepere wateren van de Schotse eilanden en de Noorse fjorden.

Op de Noordzee is het druk. De ruimte is verdeeld tussen verschillende menselijke activiteiten, zoals scheep- en luchtvaart, toerisme en militaire oefeningen. De aangrenzende landen maken ook gebruik van de vele hulpbronnen via visserij, windenergie, zand-, grind, olie- en gaswinning. Telecommunicatiekabels en gaspijpleidingen bedekken de bodem. Maar te midden van dit alles schuilt ook een rijke wereld aan fauna en flora, die we neigen te vergeten.

De film De Wilde Noordzee kwam eerder al uit in Nederland, maar na zes jaar en een duizendtal duiken, is hij vanaf 19 maart ook te zien in Belgische bioskopen. MO* sprak met duiker en cameraman Peter van Rodijnen.

Onze wilde maar onbekende Noordzee

Wat bracht jullie ertoe een film over de Noordzee te maken? 

Peter van Rodijnen: ‘We kennen allemaal prachtige beelden van tropisch blauwe water, kleurrijke visjes, een verregaand zicht en een heerlijk klimaat. Maar het leven in de Noordzee kennen we veel minder. We kennen eigenlijk enkel de oppervlakte die we vanaf het strand zien. Het is raar dat we anno 2025 plannen maken om naar Mars te gaan, maar dat we van onze eigen wereld nog zo weinig weten. Dat maakt het zo uitdagend en interessant om er letterlijk in te duiken.’

Waarom weten we dan zo weinig over de Noordzee?

Peter van Rodijnen: ‘Dat ligt aan de uitdagingen die ze met zich meebrengt en die zijn gelijkaardig voor zowel onderzoekers als filmmakers. Je moet een hoop geduld en doorzettingsvermogen hebben om in de natuur beeldmateriaal te draaien. Het is duur en logistiek complex. Daarnaast is er de handicap dat je maar een beperkte tijd onderwater kan blijven. Daardoor krijgen we als burger enkel heel fragmentarische informatie.’

‘Door de grote hoeveelheden plankton en slib is het doorzicht ook slecht. Slib is een verzamelnaam voor zand, klei, algen, overblijfselen van schelpen of dode vissen. Soms kun je je eigen uitgestrekte hand zelfs niet meer zien. Dat is niet meteen uitnodigend om een spectaculaire film te maken. Maar juist door die slib en dat plankton, dat voedsel, is de Noordzee best heel rijk, voedzaam en divers. Vergeleken met die van tropische wateren is de biodiversiteit in de Noordzee veel hoger.’

‘Met een gemiddelde diepte van 95 meter is de Noordzee relatief ondiep. De Middellandse Zee heeft bijvoorbeeld een gemiddelde diepte van 1500 meter. Dit betekent dat ruwe weersomstandigheden ook kunnen bijdragen aan een verslechterd doorzicht en daardoor duiken soms geannuleerd worden.’

‘En de duikvensters zijn al vrij schaars. De Noordzee heeft veel stroming. Je kan enkel duiken op de kentering, het moment dat het getij omslaat en het water even stil staat. Dat gebeurt maar vier keer per dag.’

Heeft die onvoorspelbaarheid ook tot onverwachte ontmoetingen geleid?

Peter van Rodijnen: ‘De hele film is best authentiek omdat het publiek tegelijkertijd met mij ontdekkingen doet. In het begin schreven we een script waarbij iemand vroeg wat we zouden doen met de reuzenhaai. Af en toe zakken die grote jongens af naar de Noordzee, maar de kans dat je ze fatsoenlijk kunt filmen, is heel klein. Het is zonde van de tijd, én bovendien te risicovol om zo’n scène in te plannen.'

‘Maar op een dag werden we gebeld door enkele Schotten die betrokken zijn bij het project. Zij kijken daar naar de zee vanop kliffen van dertig meter hoog. Toen we anderhalve dag later aankwamen, zochten vijfentwintig reuzenhaaien er naar voedsel. Dat was onvoorstelbaar! Zo’n groot en indrukwekkend prehistorisch beest. Die ontmoeting had ik nooit voor mogelijk gehouden.’