Aarde bereikt eerste klimaatomslagpunt

De klimaatverandering verloopt niet geleidelijk: ecosystemen hebben kantelpunten die grote veranderingen in gang kunnen zetten die nauwelijks nog te stoppen zijn. Soms gaat dat om kleine, lokale gevolgen, bijvoorbeeld wanneer een gletsjer onherroepelijk begint te smelten. Maar het kan ook om wereldwijde kantelpunten gaan, bijvoorbeeld de impact van zo’n omslag op de golfstroom of op de teloorgang van het Amazonewoud.

Voor de koralen is er nu een kantelpunt bereikt, stellen 160 klimaatwetenschappers van 87 instituten in 23 landen. De huidige opwarming van de aarde (zo’n 1,3 tot 1,4°C) overschrijdt het omslagpunt voor warmwaterkoralen. De gevolgen zijn nauwelijks te overzien, want bijna een miljard mensen en een kwart van al het zeeleven is van de koralen afhankelijk.

IJskappen en zeestromingen

En we stevenen af op nog meer kantelpunten in cruciale componenten van het aardsysteem, waaronder de permafrost, de ijskappen en belangrijke zeestromingen.

‘We hebben steeds meer bewijs voor omslagpunten in al deze verschillende systemen’, waarschuwt Sina Loriani van het Potsdam Institute for Climate Impact Research. ‘Het risico neemt toe dat we “feedbackloops” in gang zetten die veranderingen in het aardsysteem versterken en versnellen.’

De wetenschappers maken zich vooral zorgen over het Amazonewoud dat gebukt gaat onder de gecombineerde stress van klimaatverandering en ontbossing. Daardoor kan het al bij een lagere temperatuurstijging dan eerder werd gedacht, zijn omslagpunt bereiken.

‘We moeten de overschrijding van de 1,5 graden zoveel als mogelijk beperken en ook de duur van die overschrijding’, zegt Nico Wunderling, wetenschapper aan de Goethe-Universität in Frankfurt. ‘Elke fractie van een graad en elk jaar boven die drempel verhoogt het risico op onomkeerbare gevolgen.’

Positief

Het goede nieuws is dat er ook positieve “tipping points” bestaan: kantelpunten die het klimaat weer op goede weg kunnen helpen. De snelle opmars van zonne-energie bijvoorbeeld: die maakt de technologie steeds betaalbaarder en overtuigt zo steeds meer mensen.

Overheden moeten inzetten op meer van dat soort kantelpunten, zeggen de wetenschappers.

‘In de voorbije twee jaar heeft er op sommige gebieden een radicale wereldwijde versnelling plaatsgevonden, waaronder de invoering van zonne-energie en elektrische voertuigen’, zegt hoogleraar Tim Lenton van de Universiteit van Exeter. ‘Maar we moeten meer doen – en sneller handelen – om positieve omslagpunten te benutten. Door dit te doen, kunnen we de uitstoot van broeikasgassen drastisch verminderen en de wereld wegleiden van catastrofale omslagpunten en in de richting van een bloeiende, duurzame toekomst.’