‘Mama, waarom is er oorlog?’

Bewapend met vlaggen, zelfgemaakte borden, sjaals, trommels en andere attributen stroomt de massa de inkom­hal van Brussel-Noord uit, richting IJzerplein. Het is 11 november 2023 en dit is de eerste grote betoging in Brussel tegen de oorlog in Gaza. Sommigen zijn in groepjes gekomen, anderen alleen of als koppel. Dit moest een ontmoeting met de geschie­denis zijn. De emoties zijn hoog en de verwachtingen wellicht ook, maar de sfeer is gelaten. Veel mensen zijn ver­gezeld van hun kinderen.

‘Mag ik een foto van de kinderen nemen?’, vraag ik een dame. ‘Ga je gang’, antwoordt ze.

De kinderen, een jongen en een meisje van lagereschoolleeftijd, maken er een spel van. Ze verbergen hun gezicht achter de papieren bor­den die ze met behulp van een stok omhooghouden en piepen glimla­chend tevoorschijn, om zich opnieuw te verstoppen. ‘Gaza, not in my name!’, staat erop te lezen in grote letters, met onderaan de afbeelding van een stuk watermeloen, het symbool voor de Palestijnse vlag. De kinderen verdwijnen daarna met hun mama in de men­senmassa.

Talloze betogingen in Brussel en elders later is de genocidaire oorlog in Gaza niet gestopt, maar kinderen waren wel steeds van de partij op de protesten. Meelopend met hun ouders, op de schouders, in groepjes of in een kinderwagen waren ze ook prominent aanwezig op de massale Rode Lijnbetoging op zondag 15 juni.

Voor de Gentse historica en auteur Tina De Gendt bijvoorbeeld is het van­zelfsprekend dat ze haar kinderen mee laat betogen. Zij vindt het belangrijk dat haar kinderen weten waar ze mee bezig is, én dat ze weten wat er in de wereld gebeurt. Dat ze begrijpen dat wat er in Gaza zich afspeelt ook hen aanbelangt en geen ver-van-mijn-bedshow is.

De kinderen worden ook goed geïnformeerd. Sara Vandekerckhove bijvoorbeeld, chef onderzoek bij De Morgen en moeder van drie kinderen van acht, zes en twee jaar, was aanwe­zig op drie betogingen.

‘Mijn kinderen waren erbij en ze weten dat er zeer ernstige dingen gebeuren in Gaza’, zegt ze. ‘Af en toe komen ze zelf met vragen. Ook over de oorlog in Oekraïne. Die van acht bijvoorbeeld stelt regelmatig vragen over die conflicten. Waarom een land een ander land binnenvalt, of waarom Israël bommen gooit op Gaza. Ze zijn dus op hun eigen manier bezig met al die zaken waar wij, volwassenen, ook mee bezig zijn. Ik vind het belangrijk dat ze weten wat er in de wereld gaan­de is. Daarom kijken we elke dag samen naar Karrewiet, de nieuwsuit­zending voor kinderen op Ketnet’, legt de journaliste uit.

Ook Reda* (schuilnaam) uit Antwerpen neemt zijn twee kinderen mee naar betogingen, ‘tenminste als het weer het toelaat’. De fiscaal adviseur vindt het belangrijk om zijn kinderen, van acht en vier jaar oud, te informeren. ‘We praten met hen omdat het ons bezighoudt. Ze horen hun mama en mij daar vaak over spreken. We heb­ben thuis ook Palestijnse vlaggen en we steunen de boycotcampagne van BDS (Boycot, Divestment, Sanctions, red.). Maar het blijft kindvriendelijk: we zorgen ervoor dat ze geen schok­kende beelden te zien krijgen, we leg­gen uit dat het conflict geen religieuze oorlog is en dat we niet tegen joden maar tegen zionisme protesteren.’

‘Natuurlijk gebeurt de deelname van kinderen het best onder goede omstandigheden’, zegt Ang. Ze bena­drukt dat het ook belangrijk is om de informatie die via verschillende kana­len binnenkomt, goed te kaderen. Dat is een taak voor ouders, maar even­goed voor scholen. ‘Sommige scholen twijfelen om in te gaan op thema’s die de wereld nu in hun greep houden. Ze vrezen dat ze niet de expertise hebben of willen het niet erger maken voor de kinderen. Terwijl ik net geloof dat er dan ruimte gecreëerd wordt om zulke onderwerpen te benoemen en bespreekbaar te maken.’

Engagement en educatie

Deze visie sluit heel goed aan bij de benadering van journaliste Vandekerckhove. ‘Ik vind dat ik bij een betoging aan mijn kinderen moet laten zien dat er heel veel mensen zijn, “grote” mensen, die niet akkoord gaan met de genocide in Gaza en die zich daarover willen uitspreken. Dat is ook precies wat je als individu moet doen wanneer je het ergens niet mee eens bent. Ik vind het sowieso belang­rijk dat kinderen van jongs af aan beseffen dat je als individu betrokken moet zijn bij de samenleving. En als er zaken zijn die mislopen of als er bepaalde rechten niet gerespecteerd worden, moet je je stem laten horen. Zelfs als het moeite kost en als het je niet persoonlijk raakt.’

Deelnemen aan protest is ook een stuk educatie en een gelegenheid om bepaalde zaken uit te leggen, zo ver­tellen de ouders die we spreken. ‘Het is niet omdat er oorlog is, dat alles geoor­loofd is’, gaat Vandekerckhove verder. ‘Zelfs bij oorlogvoeren zijn er regels die gerespecteerd moeten worden, zeg ik dan tegen de kinderen. Men mag bij­voorbeeld geen ziekenhuizen bombar­deren of burgers doden.’

Ook Reda vindt dat het betrekken van kinderen bijdraagt tot hun per­soonlijke ontwikkeling: ‘We willen hen laten inzien dat niet iedereen het even goed heeft als zij. En we betrekken hen ook gewoon omdat we vinden dat wat er gebeurt erg is en dat iedereen in actie moet schieten.’

‘Maar het is ook belangrijk,’ vult kinderpsychiater Winny Ang aan, ‘om toch nog genoeg verschillende verha­len te brengen, zodat kinderen niet het gevoel krijgen dat de wereld enkel oor­log en geweld kent. Het is van belang om ook hoopvolle verhalen te brengen, zonder het al te sprookjesachtig te maken. Want zelfs in sprookjes zijn er conflicten en komt geweld voor.’