“‘Saarland: de oplossing voor Oekraïne?’

‘Oorlog is de voortzetting van politiek met andere middelen’. Deze gevleugelde woorden zijn afkomstig van Carl von Clausewitz, een Pruisische generaal die eind 18^e begin 19^e eeuw menige oorlog heeft gevoerd en er ook menig boek over heeft geschreven.

Het is een opvatting die blijkbaar ook heel wat oorlogsstokers van vandaag huldigen. Het koude zweet breekt me uit telkens ik de zogenaamde defensiespecialisten bezig hoor of zie. Onverstoord blijven ze herhalen dat we moeten klaar zijn voor de oorlog die ons door Rusland zal worden opgedrongen. De drones die nu overal rondvliegen maken hun “analyses” alleen maar scherper en dus gevaarlijker.

Al die schietgrage rakkers maken ons wijs dat we ons in slaap hebben laten wiegen omdat we 80 jaar vrede hebben gekend. En dat we daarom astronomische bedragen moeten besteden aan onze “defensie”. Waardoor de wapenfabrikanten gigantische fortuinen verdienen.

Nooit wordt stil gestaan bij de termen die gebruikt worden, ook niet door de journalisten. “Defensie” is een eufemisme voor “oorlog”, maar “oorlog” is zelf ook een eufemisme. Dat weet toch iedereen die dag na dag geconfronteerd wordt met de beelden uit Gaza, Oekraïne, Soedan, Oost-Congo, Myanmar en op god weet welke plaatsen meer. Wat daar “oorlogen” worden genoemd zijn in feite massaslachtingen en massavernietigingen. Al wat menselijk is wordt uitgeroeid met niets ontziend geweld. En daarop moeten we ons voorbereiden zoals onze minister van Oorlog ons voorhoudt te geloven?

80 jaar vrede?

Als we naar de wereldgebeurtenissen kijken is er trouwens van 80 jaar vrede geen sprake. Vrede in West-Europa ja. Maar elders? In Azië? In Afrika? In Zuid-Amerika?

Van 1950 tot 1953 was er de oorlog in Korea, waaraan drieduizend Belgische soldaten hebben deel genomen. Het was een oorlog tegen het communisme, weet u nog, net zoals de Vlamingen zeiden die tijdens WOII naar het Oostfront trokken. En net zoals de Amerikanen zeiden om de oorlog in Vietnam goed te praten. Die oorlog duurde 20 jaar: van 1955 tot 1975. Vergeten we de oorlog tussen Vietnam en Cambodja niet, en die tussen Cambodja en Thailand.

Na hun slachtpartij in Vietnam richtten de Amerikanen de blik op Irak. Eerst om Koeweit te “bevrijden”, later omdat Saddam Hoessein, de Iraakse dictator, in het bezit zou zijn van massavernietingswapens, een grove leugen zoals later bleek. In Afghanistan werd dan weer het terrorisme bestreden, niet alleen door de Amerikanen maar door de hele NAVO, met deelname van jonge mannen uit zowat alle “vredelievende” lidstaten. Ook in Syrië en Libanon werd “vrede” gesticht door het nobele vrije Westen. India en Pakistan wisselen periodes van oorlog af met periodes van gewapende “vrede”. Al sedert hun bestaan.

Vergeten we ook de proxy-oorlogen in Afrika niet; in Angola, in Mozambique, in Namibië, in Zimbabwe en niet te vergeten in onze eigen gewezen kolonie Congo. In het Oosten van dat land woeden slachtpartijen en terreur nu al meer dan 30 jaar.

Wat vandaag in Gaza gebeurt, is de voortzetting van een schier eindeloze reeks oorlogen: die tussen Israël en een aantal Arabische landen in 1948, de Zesdaagse Oorlog in 1967, de Jom Kippoeroorlog in 1973 en de voortdurende tussenkomsten van het Israëlische leger in buurlanden Libanon, Syrië en nu zelfs Iran.

In onze eigen achtertuin diende de NAVO de “vrede” tijdens de burgeroorlogen in ex-Joegoslavië , met bombardementen die, het spreekt vanzelf, de beschaving moesten redden. Toch zijn er mensen die de NAVO een “defensieve” alliantie noemen, die ons de afgelopen 80 jaar vrede heeft gebracht.

En het is waar: in West-Europa wordt geen oorlog meer gevoerd sedert 1945. Maar dat is wel de verdienste van de Europese Unie, die van gezworen vijanden als Frankrijk en Duitsland betrouwbare bondgenoten heeft gemaakt. Maar lidstaten van de EU, tevens van de NAVO, waren op één of andere manier betrokken bij één of zelfs meer van de opgesomde oorlogen.

Oorlogshysterie

Wat me het meest verbaast is dat ook ons eigen landje wordt meegesleurd in de oorlogshysterie. Onze afkeer ervan zou nochtans groot moeten zijn. Het gebied dat nu België heet is eeuwen lang het slagveld van Europa geweest. Het was geen toeval dat uitgerekend in Waterloo Napoleon het onderspit moest delven tegen de geallieerden.

Onze grenzen zijn bepaald door oorlogsgeweld. Lodewijk XIV stuurde zijn leger naar het historische graafschap Vlaanderen om er de helft van te annexeren. Zeeuws Vlaanderen werd ingepikt door Nederland. De Belgisch-Nederlandse grens loopt grosso modo gelijk met de demarcatielijn die het einde bepaalde van het Spaanse offensief tegen de noordelijke Nederlanden na de val van Antwerpen in 1585. Dat offensief maakte deel uit van een oorlog die 80 jaar heeft geduurd.

In 1815 werden de Lage Landen herenigd, maar 15 jaar later scheurden de latere Belgen zich af van Nederland. Niet vreedzaam, maar met geweld. Zonder oorlog was er nooit een Belgisch koninkrijk geweest. Tijdens de twee wereldoorlogen werd ons landje bezet, geplunderd en geterroriseerd door de Duitsers. En Theo Francken wil ons voorbereiden op alweer zo’n drama?

Het lijstje oorlogen dat we hier hebben opgesteld is lang maar niet volledig. Bijna altijd was – en is – gebiedsuitbreiding het doel. Soms heeft de getroffen bevolking er, op den duur, vrede mee. Letterlijk dan. De Frans-Vlamingen bijvoorbeeld vinden het helemaal niet erg dat ze geen Belgen zijn.

Een enkele keer lukt een grenswijziging zonder dat er slachtoffers vallen. In 1843 droegen “wij” de door Belgen bezette stad Maastricht op vreedzame wijze over aan Nederland na onderhandelingen.

Belangrijker is wat er met de Duitse deelstaat Saarland is gebeurd. Die was een Frans protectoraat sedert 1919. Na de tweede oorlog werkten het toenmalige West-Duitland en Frankrijk samen een voorstel uit om er een autonoom gebied van te maken, onder Europees gezag. Dat voorstel werd in een referendum massaal verworpen. Daarmee gaven de meeste Saarlanders te kennen dat ze eigenlijk terug naar Duitsland wilden.

En zo geschiedde. Op 1 januari 1956 werd Saarland herenigd met (West-) Duitsland. Frankrijk aanvaardde dat. De wil van de bevolking werd gerespecteerd. Saarland is bij mijn weten de enige Duitse deelstaat waar je tweetalige borden aantreft: Duits-Frans. De verhouding met de gewezen heerser is prima.

Dat geeft toch te denken. Kan het Saarlandse voorbeeld geen inspiratie leveren om de oorlog in Oekraïne te beëindigen?

Waarom heeft nog geen enkele Europese leider een initiatief genomen om in het verborgene, in alle discretie, contact te zoeken met Russische verantwoordelijken? Waarom wordt in de plaats daarvan de productie van moordwapens ongebreideld opgevoerd? Wie vrede wil moet de vrede voorbereiden, niet de oorlog zoals kwaadwilligen ons willen doen geloven. Jan Balliauw, de gepensioneerde Rusland-expert van de VRT, formuleerde het in Knack zo:

‘Laat ons beginnen met het communicatiekanaal met Moskou opnieuw open te krijgen. Het is toch onwaarschijnlijk dat we iemand als Donald Trump nodig hebben om de gesprekken terug op te starten? De oorlog speelt zich af in Europa. Het is in de eerste plaats ons probleem.’

OVSE

De vredesbeweging wordt niet moe om de plek aan te wijzen waar die gesprekken plaats kunnen vinden: Wenen, waar de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa is gevestigd. Niet toevallig: Oostenrijk is geen lid van de NAVO en dus neutraal.

52 lidstaten zijn aangesloten bij de OVSE. Onder hen: de VS, Rusland, Belarus, de EU-lidstaten, Oekraïne en de Balkan- en Centraal-Aziatische landen. De OVSE is 50 jaar geleden opgericht om te voorkomen dat de Koude Oorlog warm werd. De OVSE is een uniek forum voor dialoog en gezamenlijke actie. Het is ook een plek waar onze diplomaten zich thuis voelen als een vis in het water.

Onze minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Prévot, behoort tot dezelfde politieke familie als wijlen zijn voorganger Pierre Harmel, de ontwerper van de Harmel-doctrine. Onder zijn impuls werd de dialoog met de toenmalige Oostbloklanden opgestart. Harmel heeft dusdoende aanzienlijk bijgedragen tot het einde van de Koude Oorlog. Waarop wacht onze huidige minister om Belgische diplomaten de opdracht te geven contact te zoeken met hun Russische collega’s binnen de OVSE en ze discreet in te lichten over wat redelijk en mogelijk is om ze tegemoet te treden? Geen Russische annexatie van Oekraïens grondgebied maar wel, bijvoorbeeld, een door Saarland geïnspireerd model?

Laat de inwoners van de gebieden die Poetin wil inlijven beslissen wat ze willen zijn: Oekraïner of Rus. Dat moet natuurlijk wel gebeuren via een eerlijk referendum, dat door niemand wordt gemanipuleerd. Wat dat betreft is Rusland niet te vertrouwen. Maar het moet toch mogelijk zijn manipulatie zo goed als onmogelijk te maken? En zowel Rusland als Oekraïne moeten de uitslag accepteren, uiteraard.

Het zou een manier kunnen zijn om de oorlog voort te zetten met andere, vreedzame, middelen. Of is het een illusie?