“‘Koren op de molen van ondemocratische krachten’

Voor het eerst sinds 1988 zal het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) binnenkort niet langer zelfstandig beslissen over het al dan niet beschermen van asielzoekers. De regering-De Wever heeft immers beslist dat het CGVS wordt ondergebracht in een nieuwe overheidsdienst Migratie, die – uiteraard – onder het toezicht van de bevoegde minister zal vallen.

Op zich is dat geen verrassing voor wie het regeerakkoord goed had gelezen. Daarin stond immers al in bedekte termen te lezen ‘dat het beschermingsbeleid onder de politieke verantwoordelijkheid van de bevoegde minister valt’.

Bovendien was er een maand geleden al enige commotie omdat de regering de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) aan de leiband wilde. De RvV is het orgaan waar asielzoekers en migranten terecht kunnen om beroep aan te tekenen tegen beslissingen over hun status. De RvV is een rechtbank, u weet wel, een van de belangrijke instrumenten van de rechtstaat.

Voor het politiek controleren van rechtbanken en het muilkorven van de rechterlijke macht bestaat een woord, maar ik kan er even niet opkomen. In Hongarije en Polen weten ze het vast, want ze doen het er al jaren met succes.

We moeten dus mensenrechten inperken om te vermijden dat extreemrechts aan de macht komt. De strategie is dus: terrein verdedigen door het bij voorbaat op te geven.

Slappe defensie

Wanneer de democratie wankelt op haar voetstuk, hoop je dat er mensen rechtstaan om haar te verdedigen. Maar dat soort defensie wordt tegenwoordig even slap en lauw geserveerd als de percolatorflutkoffie in menig overheidsgebouw.

Ik had nog maar net het nieuws over het CGVS verwerkt of er viel al een editoriaal te lezen waar ik niet van terug had. ‘Dat dit regeringsvoornemen discussie losmaakt heeft te maken met de veranderende visie op asiel en migratie’. Kortom: vroeger vonden we vluchtelingen cool, vandaag zijn ze uit de mode. Ofzo. Een mens kan maar hopen dat z’n eigen rechtsbescherming niet afhankelijk is van de trend van het moment of van het gerommel in de onderbuik van de natie.

Maar het werd nog erger:

‘Puristen zullen daarentegen zeggen dat vluchtelingen helpen zich niet leent tot politieke inmenging, omdat het om de toepassing van essentiële mensenrechten gaat. Het probleem is dat zo’n principiële houding kan leiden tot de opkomst van ondemocratische krachten. Het is een scenario dat zich al in verschillende landen heeft bewaarheid, en dat we in België tegen elke prijs moeten zien te voorkomen.’

Mensen die menen dat je asielrecht best niet aan politiek verkozenen overlaat zijn dus vervelende en hinderlijke “puristen” en bovendien koren op de molen van ondemocratische krachten. We moeten dus mensenrechten inperken om te vermijden dat extreemrechts aan de macht komt. De strategie is dus: terrein verdedigen door het bij voorbaat op te geven.

En dat extreemrechts aan de macht komt, is de schuld van de tegenstanders van extreemrechts. Niet van dit soort bedenkelijke meningen en artikels, niet van het schaamteloos meeheulen met de agressors van de democratie, niet van het laffe, weifelende, zichzelf indekkende geneuzel van mensen die zogenaamd netjes en redelijk en bovenal lekker veilig in het midden gaan staan waar “de nuance” zou heersen.

Dat is wat diep geïnternaliseerd privilege met je doet: dat je gaat denken dat je uitverkoren én immuun bent voor elke politieke verschuiving.

Het scenario waarvan sprake is inderdaad in opmars. Raad eens wat doorgaans het eerste is wat dergelijke regimes doen? De rechtstaat aan banden leggen. Hoezo gelooft er iemand dat men ondemocratische krachten bestrijdt door exact datgene te doen wat zij wensen?

‘Tegen elke prijs’ klinkt dan weer stoer, tot we de vraag stellen wie die prijs precies betaalt. Niet de senior writers van de kranten, niet de politici, niet de genuanceerde, redelijke, rationele mensen in het midden die er allemaal geen graten in zien. 

Rechtszekerheid als privilige

Weet je waar mijn verstand niet bij kan? Dat uitgerekend die mensen die al jaren waarschuwen voor de ondergang van het Avondland en de teloorgang van het vrije, superieure Westen met zijn fantastische rechtstaat, beide "bedreigd door migranten en hun achterlijke culturen", als eersten staan te juichen bij politieke beslissingen die die dierbare rechtstaat ondermijnen. Rechtszekerheid is er voor hen, en vooral voor hen, zo menen zij. Dat is wat diep geïnternaliseerd privilege met je doet: dat je gaat denken dat je uitverkoren én immuun bent voor elke politieke verschuiving. Tot dat niet langer het geval blijkt.

Of mensen al dan niet bescherming krijgen, is een juridische beslissing en hoort om vanzelfsprekende redenen nooit een politieke beslissing te zijn. Net dat tweede zet de deur wagenwijd open voor extreemrechts beleid.

De rechtstaat is bedacht om mensen te beschermen tegen de willekeur van overheden en hun burgerrechten en vrijheden te garanderen.

Als nu nog niet duidelijk is dat democratie en rechtsstaat onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en dat morrelen aan het tweede het eerste in ieder geval doet afbrokkelen, wanneer dan wel?