80 maatschappelijke organisaties pleiten voor verbod op handel, diensten én investeringen in illegale Israëlische nederzettingen

Achter het rapport Stop Trade with Settlements zit een alliantie van meer dan 80 maatschappelijke organisaties, waaronder ook zestien Belgische zoals 11.11.11, Broederlijk Delen, Oxfam België en FairFin.

De organisaties roepen alle landen van de Europese Unie op om handel met illegale Israëlische nederzettingen in de Palestijnse gebieden te verbieden. Ze zoomen in op een aantal bedrijven die door hun bezigheden rechtstreeks bijdragen aan de humanitaire crisis die wordt veroorzaakt door de langdurige bezetting door Israël.

Maar ze gaan ook nog een stap verder: niet alleen op de handel in producten, ook op diensten en investeringen zou een verbod moeten komen om tegemoet te komen aan het advies van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) van juli 2024, aldus de auteurs van het rapport.

Ban op handel én investeringen

Het rapport kijkt specifiek naar de handel met nederzettingen waar sprake is van ‘voortdurende en escalerende onderdrukking van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever - inclusief Oost-Jeruzalem - door Israël, de versnippering van de economie en de ondermijning van de levensvatbaarheid van een toekomstige Palestijnse staat’. 

Volgens de auteurs is het beëindigen van de handel een noodzakelijke stap om de mensenrechten te handhaven, de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen te stoppen en een einde te maken aan de onwettige bezetting.  

Het advies van het ICJ van juli 2024 stelt dat ook duidelijk, zeggen de auteurs: regeringen die handel met de nederzettingseconomie toestaan, zijn medeplichtig aan het in stand houden en uitbreiden van illegale Israëlische nederzettingen en daarmee aan het voortduren van de illegale bezetting van Palestijns gebied door Israël.

‘De federale regering moet dus dringend enkele versnellingen hoger schakelen.’

‘Het Internationaal Gerechtshof is glashelder’, zegt Willem Staes, expert Midden-Oosten bij 11.11.11. ‘Landen hebben een juridische verplichting om alle handel en investeringen te verbieden als deze de illegale Israëlische bezetting in stand houden', zegt hij.

‘De recent aangekondigde Belgische importban op nederzettingenproducten blijft onder die minimumlat, de ban moet naast producten ook diensten en investeringen inhouden. De federale regering moet dus dringend enkele versnellingen hoger schakelen.’

Armoede versus investeringen

De armoede op de Westelijke Jordaanoever is de afgelopen twee jaar gestegen van 12 naar 28 procent. De geregistreerde werkloosheid verdubbelde sinds oktober 2023.

Ondertussen trekt Israël bedrijfsinvesteringen aan in zijn nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, via voordelen zoals goedkope pachtcontracten, subsidies en belastingvoordelen.

Eén van de internationale bedrijven die handel blijven drijven met Israëlische nederzettingen, met inbegrip van het verlenen van diensten of investeringen, is Carrefour, stellen de organisaties. De Franse retailer heeft een overeenkomst met Yenot Bitan voor de productie en verkoop van Carrefourproducten in Israël. Er zijn minstens negen Yenot Bitan-winkels in de bezette Palestijnse gebieden, waaronder twee met volledige Carrefourbranding. 

Banken, reisleiders en bouwbedrijven

Maar ook bijvoorbeeld de Duitse reisconcern TUI blijft reizen naar Israëlische nederzettingen aanbieden. Een van de trips bevat volgens de auteurs een ‘Dual Narrative tour’, waarbij bezoekers in een “kogelvrije nederzettingenbus” naar de stad Hebron op de Westelijke Jordaanoever worden gebracht om er een kijkje te nemen naar de nederzettingen.  

De Duitse multinational Siemens levert dan weer apparatuur en diensten voor transportinfrastructuur die verband houdt met nederzettingen. Het rapport spreekt van een spoorwegdeal ter waarde van meer dan een miljard euro.  

Verder heeft de Deense rederij Maersk goederen vervoerd voor bedrijven die zijn opgenomen in de VN-database van bedrijven die medeplichtig zijn aan de nederzettingseconomie. In een reactie naar aanleiding van de publicatie van het rapport liet de rederij weten dat het ‘recent de screening van transporten uit de Westelijke Jordaanoever verbeterde en afstemde op de VN-database’. Het bedrijf leverde evenwel geen informatie over de details van dat screeningsproces.

De Britse multinational Barclays financiert de nederzettingenhandel door middel van leningen en financiële steun. Tussen januari 2021 en augustus 2024 was dat voor een bedrag van maar liefst 18,1 miljard dollar aan leningen en diensten aan bedrijven die banden hebben met de nederzettingen. 

Het rapport illustreert ook nog de betrokkenheid van BNP Paribas, HSBC en JC Bamford Excavators (JCB), een in het Verenigd Koninkrijk gevestigd bouwbedrijf dat banden heeft met Israël om Palestijnse gebouwen, huizen en gewassen te slopen – en om nieuwe nederzettingen te bouwen. 

EU

‘De EU blijft de grootste handelspartner van Israël, goed voor ongeveer 32 procent van de totale handel in goederen, met een totaal volume ter waarde van 42 miljard euro per jaar’, luidt de conclusie van het rapport.  

De ondertekenaars dringen er daarom op aan dat landen, met name in de EU, de handel, investeringen en dienstverlening met Israëlische nederzettingen expliciet verbieden. 

‘Israëlische exporteurs moeten de herkomst van goederen ondubbelzinnig aantonen en aansprakelijk worden gesteld voor valse claims. Financiële instellingen zouden geen leningen en kredieten meer mogen verstrekken aan bedrijven actief in de nederzettingen’, klinkt het nog.